Aydın Söke’ye bağlı Çavdar ve Mersinbelen köyleri arasında işletilmek istenen kömür ocağı için 19 parsel arazinin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile acele kamulaştırılmasına karşı dava açıldı. Aydın Barosu avukatlarından M. Bülent Tokuçoğlu tarafından Danıştay’a açılan davada Cumhurbaşkanlığı kararının yürütmesinin durdurulması ve iptali talep edildi.

LATMOS DAĞI DELİK DEŞİK!

Sadece ülkemizde değil dünyanın da en güzel jeolojik oluşumlarından birisi olarak kabul edilen gnays kayaları ve 8500 yıllık kaya resimleri ile tanınan Latmos (Beşparmak) dağlarında yapılmak istenen kömür işletmeciliği için 18 Ağustos 2023 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Çavdar ve Mersinbelen köylülerine ait 19 parsel taşınmaza acele kamulaştırma yolu ile el konuldu. Yatağan Termik Santraline kömür temini için açılmak istenen kömür ocakları Latmos Dağını son yıllarda pıtrak gibi çoğalan maden işletmeleri nedeniyle yaşadığı çevresel sorunlara bir yenisinin daha eklenmesi anlamına gelecek. Kömür işletmeleri ve madenler aynı zamanda Kuşadası, Didim ve Söke’nin içme sularını da kirletme riski de yaratıyor.

CUMHURBAŞKANILĞI KARARI ANAYASAYA VE ULUSLARARASI YASALARA AYKIRI

Cumhurbaşkanlığı’nın bu acele kamulaştırma kararına karşı dava açan Aydın Barosu avukatlarından Kuşadası’nda yaşayan M. Bülent Tokuçoğlu Danıştay’a gönderdiği dilekçede, acele kamulaştırma kararlarının ve kömür işletmesinin “sağlıklı çevrede yaşama hakkını doğrudan ilgilendiren bir işlem” olduğunu vurguladı. Tokuçoğlu bu nedenle Anayasa ve uluslararası yasalarla korunan çevreyi geliştirme ve sağlıklı çevrede yaşama hakkının korunması için bu davayı açtığını dile getirdi. Anayasaya göre devletin ormanları korumakla yükümlü olduğunu belirten Tokuçoğlu dilekçesinde, “Aydın, Söke, Çavdar Mahallesi Zeytinlikleri ve fıstık çam ormanlarıyla bilinir. Açık kömür ocağı kararı Anayasa madde 169’a açıkça aykırıdır” dedi.

İÇME SUYU KAYNAĞI SARIÇAY ZEHRE BULANACAK

Söke, Çavdar Mahallesinin linyit kömürü için acele kamulaştırma kararı nedeniyle tümüyle yok olma tehdidinde olduğunu ifade eden Tokuçoğlu, “Bu alanın çevresinde çok değerli, tarihi alanlar, fıstık çamları, tarım arazileri var ve bu alan linyit kömürü için kamulaştırıldı. Söke ve Kuşadası için üzerine baraj yapılan Sarıçay hem linyit kömürü hem de feldspat madenleriyle zehre bulanacak. Başka ülkede olsa böylesi doğal güzellikler cam fanusla korunur, fıstık çamları, zeytin ve ekoturizmle hem bölge halkı hem de ülkemiz çok daha iyi kazançlar sağlar. Kültürel ve doğal mirasımız var olduğu şekliyle geleceğe aktarılır. Bir taş ocağından veya kömür (linyit) ocağından sağlanacak gelir ile, bu açık ocağın sebep olacağı ekolojik maliyet ve sosyal maliyet iyi hesaplanıp, değerlendirilmelidir” dedi.

FISTIK ÇAMI BİNLERCE AİLENİN GEÇİM KAYNAĞI

Acele kamulaştırma kararı verilen toplam 215.717,00 metre karelik alanda fıstık çam ormanı olduğunu aktaran Tokuçoğlu, fıstık çamı, tohumlarından çıkarılan fıstığın Ege ve Akdeniz bölgelerinde binlerce kişinin başlıca geçim kaynağı olduğunun altını çizdi. Dilekçede Cumhurbaşkanı Kararının öncelikle yürütmesinin durdurulması ve Anayasa ve çeşitli yasalara aykırılığı nedeniyle iptali istendi.

İPTAL TALEBİNİN GEREKÇELERİNDEN BAZILARI

Tokuçoğlu’nun dilekçesinde kömür işletmesi için çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Acele Kamulaştırma kararının hukuksuzluğuna dair ileri sürdüğü diğer maddeler özetle şunlar;

• Bölgede çok sayıda zeytinlik var. İşletme Zeytincilik Kanununa aykırı
• Kömür işletmesi toprak Koruma kanununa aykırı ve faaliyette kamu yararı yok. “bir kişi, firma veya zümre için yapılan acele kamulaştırma kararında şahsi menfaat mevcuttur. Kamunun menfaati, kamu yararı için bu karar alınmamıştır. Kamulaştırmalar kişi, firma veya bir zümre için yapılamaz. Ancak “kamu yararı” için yapılabilir. Çavdar Mahallesinde kamu, burada yaşayan tüm halktır.

PROJE HALK SAĞLIĞINA AYKIRIDIR

• Proje halk sağlığı açısından hukuka aykırıdır. Çavdar yakınında, Sarıçay dere yatağı içinde hali hazırda atıksularını / atıklarımı dere içine bırakan faal halde linyit ve feldspat maden ocakları vardır. Kamulaştırma kararı sonucu buradaki linyit kömür işletmesi büyürse Sarıçay barajının su kaynağı olan Sarıçay deresine bırakılan atıksu/atık miktarı en az beş kat daha fazla artacaktır.
• Türkiye’nin en büyük Uranyum ve Toryum yatakları olan K. Çavdar ve Demirtepe üzerinde bulunmaktadır. Bugün Çavdar etrafında uranyum ve toryum kaynak noktalarını belirlemek amaçlı MTA tarafından açılmış 400 metre derinliğe ulaşan, 500’den fazla uranyum kuyusu vardır. Çavdar ve etrafında açılmış olan uranyum kuyuları, Çavdar içme sularını sağlayan artezyen kuyu sularını, Sarıçay barajına su sağlayacak Sarıçay dere suları ile yeraltı su kaynaklarında ciddi boyutta kirlilik oluşturma potansiyeli taşımaktadır.

KÖYLÜLERİN YÜZD 50’Sİ KANSERDEN ÖLÜYOR!

2023 yılı Ağustos ayı içinde Çavdar köyüne yaptığımız ziyarette, halk köylerinde meydana gelen ölümlerin yüzde 50’den fazlasının kansere bağlı olduğunu ifade etmiştir. Ege Üniversitesi Beşparmak dağlarındaki K. Çavdar ve Demirtepe uranyum ve toryum maden yataklarının bulunduğu bölgede yaptığı çalışmada; bölgede 100 hanenin 30’unda kanser hastası bulunmuştur. Akciğer kanseri yüzde 40 ile ilk sırada saptanmıştır (A.Pişkin, 2017). Adnan Menderes Üniversitesi’nin yaptığı çalışmada; Aydın’daki su, toprak, hava, gıda içinde bulunan ağır metal kirliliği ile kanser arasında pozitif ilişki bulunmuştur.

Bölgede çıkarılan linyit kömüründe radyoaktif maddeler ve ağır metaller dünya ortalamasının çok üzerindedir. MTA tarafından 2002 yılında yapılan çalışmada; Söke Beşparmak dağlarında bulunan kömürlerde 44 adet ağır metal tespit edilmiştir. Söke kömürlerinde dünya ortalamasına göre uranyum 66, antimon 28, arsenik 22, molibden 21, bor 3 kat yüksek saptanmıştır (D.Kantarcı).

Evrensel