Türkiye Ormancılar Derneği (TOD) 22 Ağustos 2020 tarihinde Giresun’da ve ilçelerinde meydana gelen sel felaketi ile ilgili bir rapor yayımladı. Raporda, “Giresun’da yaşanan felaketin suçlusu sadece aşırı yağışlar değildir, asıl suçlu bilimsel yaklaşımlara aykırı bir şekilde gerçekleşen yanlış arazi kullanımıdır” ifadelerine yer verildi.

ORMANLAR FINDIK BAHÇESİ AÇMAK İÇİN TAHRİP EDİLDİ

TOD Giresun Temsilci Orman Yüksek Mühendisi Vural Aktaş ve TOD Üyesi Orman Yüksek Mühendisi Ali Kemal Günaydın‘ın sel bölgesinde yaptığı incelemeler, dernek tarafından rapor olarak yayımlandı. Sel felaketinin yaşandığı Batlama, Aksu, Yağlıdere ve Harşıt Derelerinin su toplanma havzalarında yapılan incelemelerde bu derelerin havzalarında çok dik yamaçlı irili ufaklı çok sayıda yan derelerin olduğu tespit edildiği dile getirildi. Bu havzalarda en çok 600-700 m. rakıma kadar olması gereken fındık tarımının zaman içinde ormanlarda yapılan açma, yerleşme ve tahribatlar sonucu 1000-1200 m. rakıma kadar çıktığına dikkat çekilen raporda, “Bu fındık bahçeleri tesis edilirken dik yamaçlarda her hangi bir teraslama işleminin yapılmadığı, aşırı yağışlarda süratle yüzeysel akışa geçen yağmur sularını drene ederek yan derelere aktaracak drenaj ve derivasyon hendeklerinin olmadığı görülmüştür. Ayrıca fındık bahçelerinin imarı işlemlerinde çıkarılan dal ve sürgünlerin arazideki çukurluklara, ya da dere içlerine taşınarak yığıldığı, bu artıkların diğer rusubatla birlikte yağmur suları ile sürüklenerek menfezleri tıkadığı tespit edilmiştir” denildi.

ORMANLAR YANLIŞ PLANLANMIŞ

Yöredeki devlet ormanlarının, sel ve taşkınlara sebep olacak aşırı yağış durumu dikkate alınarak çoğunlukla muhafaza ormanı olarak planlanması gerekirken üretim ağırlıklı olarak planlandığının altının çizildiği raporda, “Son yıllarda Türkiye genelinde odun üretimi 2-2,5 misli artırılmıştır. Bu artışın yansımaları yörede meydana gelen sel felaketi etkisinin artmasında açık bir şekilde görülmüştür. Devlet ormanlarında yapılan aşırı odun üretimi nedeniyle ormanların kapalılık dereceleri düşürülmüş, bu da ormanların su tutma kapasitesini azaltmış ve özellikle yağan yağmur sularının ağaç tepeleri yerine doğrudan toprağa şiddetli bir şekilde düşmesine yol açmıştır” ifadelerine yer verildi.

HES’LER ÇEVRESEL ETKİLER GÖZETİLMEDEN YAPILMIŞ

Son yıllarda selin olduğu dereler üzerinde çok sayıda HES inşa edildiğinin vurgulandığı raporda Giresun genelinde 38 adet faal ve 7 adet de inşaatı devam eden HES olduğu belirtildi. Raporda, bu HES’lerin yapımına izin verilirken düzenlenen ÇED raporlarının yeterli bilimsel verilere dayanmadığı, bu raporların bağımsız uzmanlarca hazırlanmadığı, HES’lerin yapımına karşı çıkan yöre halkının itirazlarının dikkate alınmadığının anlaşıldığı dile getirildi.

DERE YATAKLARINA YAPILAŞMA İZNİ

Selde çok büyük zarar gören ve can kayıplarının yaşandığı yerleşim yerlerinin çay kenarlarına yapıldığına dikkat çekilen raporda şu ifadelere yer verildi:

“Dar vadilerde kurulan bu ilçeler, arsa üretebilmek amacıyla içinden akan dereleri ıslah çalışması adı altında taş duvarlar ve beton perdelerle kanala alarak aktif su yatakları daraltılmıştır. Ortaya çıkan eski aktif su yataklarındaki arazilerde, bir kısmı kaçak ve bir kısmı da yerel yönetimlerce yapılan imar planları ile yapılaşmaya izin verilmiştir. Bu alanlarda yapılan çok katlı binalarla rant elde edildiği anlaşılmaktadır. Bu eski aktif dere yataklarına bazı kamu binalarının da yapılmış olduğu görülmüştür. Kaçak binalar, zaman zaman çıkarılan imar afları ile yasallaştırılmıştır ve bunun da kaçak yapılaşmayı teşvik ettiği aşikardır. Sel felaketinde yıkılan 17 adet ve hasar gören 369 adet binanın eski aktif dere yataklarında olduğu görülmüştür.”

BETON VE ASFALT EKONOMİSİ DEVAM ETTİKÇE…

Raporun değerlendirme ve sonuç bölümünde Son 30-40 senede sanayileşme ve rant elde etme nedeniyle doğada yapılan bilimden uzak olumsuz müdahaleler sonucu doğal dengenin insanlar ve diğer canlılar aleyhine süratle bozulduğu belirtilerek, “Bu doğa katliamları ve tahribatları devam ettikçe, kentlerimiz rantsal yapılaşmaları sonucu beton ve asfalt ekonomisine teslim edildikçe, bu taşkın ve sel felaketleri bundan sonra da yaşanacaktır. Tespitlerimize göre Giresun’da yaşanan felaketin suçlusu sadece aşırı yağışlar değildir; asıl suçlu bilimsel yaklaşımlara aykırı bir şekilde gerçekleşen yanlış arazi kullanımıdır. “Doğa bir gün gelir kendisinden alınanı geri alır” sözünün canlı ve acı bir tecrübesi olmuştur” denildi.

MADDE MADDE FELAKETİN NEDENLERİ

Raporda felaketin nedenleri maddeler halinde şöyle sıralandı:

• Rant uğruna hemen hemen tüm dereler üzerinde yapılan HES’ler, çıkan pasa ve hafriyat ile bitki artıklarının dere yataklarına doldurulması,
• Fındık tarımının ormanlar aleyhine kontrolsüz yapılması ve genişlemesi,
• Yerleşim alanlarının daraltılan aktif dere yataklarında ve hemen kenarlarında inşa edilmesi, bu rantsal yapılaşmanın yanlış imar planları ve affedilen kaçak yapıların dere yataklarında yoğunlaşması, bunlara göz yumulması,
• Yol inşaatlarında meydana çıkan dik şevler ve yol yapımı sırasındaki hafriyatların dere yataklarına dökülmesi, menfez ve köprülerin yapımındaki mühendislik ve inşaat hataları, bu yolların asfalt veya betonla kaplanması, dik ve çok meyilli yamaçlarda yüzeysel su akışını engelleyecek herhangi bir uygulamanın olmayışı,
• Ormanların aşırı derecede tahribi, devlet ormanlarında yapılan planlamanın üretim ağırlıklı olması, yeterli miktarda muhafaza ormanı ayrılmayışı,

• Ayrıca iklim değişikliği ile yağışların düzensizleşmesi gibi daha birçok nedenle bu sel felaketi kaçınılmaz olmuştur.

BUNDAN SONRASI İÇİN ÖNERİLER

Raporun sonunda bu tip felaketlerin bundan sonra da yaşanabileceği uyarısında bulunularak şu önerilere yer verildi:

• Söz konusu su havzalarının, havza bazında yapılacak entegre planlamalarla ıslahı gerekmektedir. Alınacak önlemlerin vatandaşlara, ekonomik ve teknik gücü yeterli olmayan yerel yönetimlere bırakılamayacağı, bu havzaların ıslahı için alınacak önlemlerin merkezi yönetimce tahsis edilecek kaynaklarla, bilime ve tekniğe uygun planlamalarla yapılabileceği öngörülmektedir.
• Kentleşmenin ve yerleşimin aktif dere yataklarından uzak sağlam zeminlerde yapılması, dere yataklarındaki riskli binaların sahipleri mağdur edilmeden yıkılması, dere yataklarının doğal mecralarının korunması gereklidir.

• Orta ve Doğu Karadeniz genelinde HES yapılmasına son verilmeli, mevcut HES’ler incelenerek riskli görülenler durdurulmalı ya da HES’in tahrip ettiği doğal alanlar onarılmalıdır.
• Maden ve taş ocakları ile bu havzalarda inşa edilmesi düşünülen HES vd. tüm işler için düzenlenecek ÇED raporlarının tarafsız uzman kişilerce yapılması ve kamu tarafından denetlenmesi zorunlu olmalıdır.
• Yamaç arazilerde yapılacak yolların viyadük ve tünel ağırlıklı projelendirilmesi ve inşası, çıkan hafriyatın dere yataklarına atılmaması, sanat yapılarının iklim değişikliği de göz önünde bulundurularak heyelan, sel gibi doğal afetler ile dere havzalarının periyodik su durumlarına ait hesapların iyi ve doğru yapılması, mevcut sanat yapılarının yeniden incelenerek tekniğine uygun olmayanlarının ıslah edilmesi gereklidir.
• Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki devlet ormanlarının amenajman ve uygulama planları yeniden değerlendirilmeli, muhafaza ormanlarının sayısı ve alanlarının arttırılması ve bu muhafaza ormanlarında üretim yapılmaması gereklidir.