12 Mart darbesinden sonra bizde tarih bazı talimatla yazdırılmaya başlanmış, Atatürk’ün Bursa Nutku‘nun yasaklandığı bir memleket haline gelinmiş sonra. Bugün Cumhuriyet Bayramı, 30 Ağustos gibi en önemli milli bayramların bile kutlanamadığı, kutlanmasının yasaklandığı veya engeller çıkarıldığı günlerden geçilmesi bu bakımdan anlamlı.

”Tarih, halkın ruhudur” der, bir Sovyet düşünür. A. W. Gulyga’ya göre ise “Tarih, insanlığın belleğidir.”

Tarihi yazmak, insanlığın belleğini diri tutma amacına da hizmet ediyor.  Aynı zamanda dünyanın seyri, insanoğlunun yaşam kavgası sürecinde çeşitli uygarlıklar kurmuş, ama tarihin akışı, çağların devinimi ve ivmesi içinde zamanla ortadan kalkmış ya da unutulmuş topluluk, halk veya ulusların ruhunu yaşatmak anlamını da taşıyor. İşte tarih sayesinde onların yaşamları, felsefeleri, kültürleri, kimlikleri hakkında bilgi sahibi olabiliyoruz. Tabii doğru bir tarih anlayışı ile…

Tarihi araştırmak, biraz da bulmaca çözmeye benzer. Ya da bir “yap-boz” oyunu. Doğru parçaları yerli yerine oturtamayınca, ortaya doğru bir resim çıkarabilmenin olanağı yok. Ya da tarihi araştırırken, bir labirentte ilerleniyormuş gibi hissedilir. Bu karanlık tüneli andıran labirentten çıkıp, aydınlığa kavuşabilmek, yol boyunca ilerlerken yolu iyi görebilmek için ışık sunacak bir meşaleye gereksinim duyulur. İşte bu meşale, bilimdir! Tarih ve bilim, bu bakımdan birbirinden ayrılmaz, bütünsellik içindedir. Açıkçası; tarih de bir bilimdir! Yani, doğru bir tarih anlayışı, tarihin bir bilim olduğu gerçeğini bilmek çok önemli.

Ne var ki; günümüzde bile hala tarihi bilimselliğin ötesinde algılayanlar var. Ortaçağın feodal kültürünün bir kalıntısı olan felsefe ve düşünce tarzlarını aşamayan, bilimselliğe ulaşamayan pek çok zihniyet, bugün bile tarihi masal, efsane ve hurafelerle özdeşleştirmiş veya süsleyip püslemiş durumda. Onlara göre tarih; bir efsaneler toplamı. Veya masalsı bir anlatımı olan, mistik esintiler taşıyan ve bol hurafelerle de süslenen bir  “zaman edebiyatı”. Bu yüzden kendi tarihimizi araştırırken bile, bilinmezliğin getirdiği “gizem”, kimi araştırmacıları bu “gizem”in büyülü havasına sokup, ya mistisizmin sisli yoluna ya da mitolojinin masalsı dokusuna saptırıyor. Bu yüzden de bazen tarihi bir olayı okurken, size bu olayla ilgili gerçek mi, yoksa bir masal mı anlatılmaktadır, bunu ayırt edebilmekte zorlanırsınız.

* * *

Liseli yıllarımda, profesör sıfatı taşıyan kimselerce yazılmış tarih kitaplarında masal anlatıldığına tanık oldum. İstanbul’un fethinin “Fatih Sultan Mehmet’in bir an atını kızgınlıkla denize sürüp dörtnala koştuğu, sonra da geriye dönüp bakınca atın ayaklarının hiç ıslanmadığı, böylece ilahi bir kudret nedeniyle atının denizin üzerinde hiç batmadan yürütüldüğü, bu nedenle İstanbul’un fethedilebileceğine herkesin çok inandığı” şeklinde anlatıldığını çok iyi hatırlarım. Hatta o zamanki tarih ve sosyoloji kitaplarında kurttan türediğimizin de ballandıra ballandıra anlatıldığını hiç unutmam…

Liseli yıllarımdan bugüne geçen bunca zaman sonra tarih anlayışında değişen bir şey oldu mu? Oldu tabii ki, ama daha da kötüye doğru. Örneğin Çanakkale Şehitleri’ni Anma Haftası açılışları artık ilahiler ve dualarla yapılıyor! Sonra da Çanakkale zaferinin evliyaların yardımları ile kazanıldığı anlatılıyor. Yani, tarih gerçeklerden koparılıp soyutlanarak, içine masal ve hurafeler doldurularak, insanları bir amaç doğrultusunda aldatıp uyutmak için bir araç haline dönüştürülüyor yine.

Oysa Mustafa Kemal şöyle der: “Tarihi yazanlar; gerçekler konusunda tarihi yapanlar kadar dürüst, samimi ve titiz davranmazlarsa, asıl gerçek anlaşılmaz bir hal alabilir.”

Tarihi yapanların hep krallar, padişahlar olduğu anlatılır. Oysa gerçek bu değil. Ya da iyi niyetli bir tarihçi çıkıp size “tarihi yapan halktır” der. Bu tanım gerçeğe daha yakın olduğu için yürekten benimseniverir. Ama yeterli mi? Eğer tarih, “halkların ruhu ve belleği” demek ise, o zaman bu tanımın eksik olduğunu düşünmek gerek. Prof. Dr. Salih Özbaran’ı okuduğunuzda, bu eksikliğin ne olduğunu fark edersiniz: Tarihi yaptıran nedir? Uygarlık tarihi boyunca halklara tarih yaptıran şey, “insanlık onuru”dur. Öyleyse, tarihi yaptıran eğer insanlık onuru ise, tarihi yazdıran da “insanlık bilinci ve akıl” olmalıdır…

Peki bizde tarih anlayışı neden böyle? Prof. Dr. Salih Özbaran’ın “Güdümlü Tarih” adlı kitabında bir cevap bulabilirsiniz. Çünkü tarih güdümlü bir şekilde yazılıp anlatılıyor. Amaç gerçeği gözlerden ırak tutmak, insanların dikkatinden kaçırmak. Bu yüzden tarih bizde zamanın iktidarlarının topluma dayatmaya çalıştıkları kendi öğretileri doğrultusundaki yönlendirmelerine göre bir uslüp, amaç ve anlatım tarzına bürünüp, o iktidarın niyetine göre bir araç haline getiriliyor.

Bizde tarih nasıl bu hale getirilmiş? Bunun da cevabını  Prof. Dr. Özbaran’ın “Geçmişi Güncelleştirmek” adlı diğer kitabında bulabilirsiniz. Bizde tarih bu şekilde, bazı iktidarların zihniyetine ve hedeflerine uygun şekilde değişik kalıplara büründürülüp zamanın koşullarına uydurularak anlatılıyor. Bunu da “geçmişi güncelleştirmek” diye açıklıyor  Prof. Dr. Özbaran

Örneğin Çanakkale Savaşı, insanlığın ve tüm dünyanın hala unutamadığı destanlaşan bir zafer. Ama Türkiye’nin bugünkü siyasi atmosferi içinde nasıl anlatılıyor? İlahiler ve mevlit eşliğinde açılıp, evliyaların yardımı ve desteğiyle kazanıldığı anlatılıyor. Çünkü zamanın efendilerini ancak bu anlatım tarzı ve üslup memnun ediyor. 12 Mart darbesinden sonra bizde tarih bazı talimatlarla yazdırılmaya başlanmış, Atatürk’ün Bursa Nutku‘nun yasaklandığı bir memleket haline gelinmiş sonra. Bugün ise Cumhuriyet Bayramı, 30 Ağustos gibi önemli milli bayramların bile kutlanamadığı, kutlanmasının yasaklandığı veya engeller çıkarıldığı günlerden geçilmesi çok anlamlı bu bakımdan.

Böylelikle asıl gerçek gözlerden saklanıyor. Önce bilimden koparılıp, bir başka anlayışın etkisine sokuluyor. “İnsan aklı”, “özgürlük ruhu” ve “insanlık onuru” gibi yaşamda insanlık için en önemli değerler ortadan kaldırılıp, tarihi gerçekler yerine masallar anlatılmaya başlanıyor. Yani Prof. Özbaran’a göre, geçmişimiz zamanın siyasal atmosferine uydurulacak şekilde güncellenmektedir. Gulyga’nın tanımıyla, “Tarih, insanlığın belleği” ise eğer, demek ki birileri sizin belleğinizle oynuyor. Ya da “Tarih, halkların ruhu” ise eğer, demek ki birileri atalarınızın ruhu ile de oynamaya çalışıyor…

Bunları bir tarih profesörü anlatıyorsa eğer, bilin ki durum çok vahim o zaman! Yani gerçek tarih anlatılmıyor ya da doğru anlatılmıyor. Sadece birilerinin istediği şeyler, birilerinin istediği şekilde anlatılıyor.  Prof. Dr. Özbaran ’ın bu kitaplarını okurken bir Kızılderili atasözü hatırladım: “Aslanlar kendi tarihçilerine kavuşuncaya kadar, kitaplar sadece avcıyı över!” Prof. Özbaran’ın “güdümlü tarih” ifadesini ne kadar da güzel anlatan bir söz…

* * *

Güdümlü Tarih ve Geçmişi Güncelleştirmek adlı kitaplarını bitirdikten sonra,  Prof. Dr. Özbaran Salih Özbaran’ı getirdim gözlerimin önüne. Dudaklarımda beliren hafif bir tebessümle, “Ben size boş yere ‘delikanlı’ diye hitap etmedim sevgili hocam” diye düşündüm. Mecazi olarak ‘delikanlı’ tanımını hangi anlamda kullandığım anlaşılmıştır. Dürüst, mert, karakteri ve kişiliğiyle dimdik bir duruş sergileyen kişi. Düşünce tarzı boyutunda ise, aydınlık düşünceleri nedeniyle dinamik bir üretkenliğe, cesur bir tavır ve anlayışa sahip bir karakter. Çünkü hiçbir kral veya diktatörün insanlık onuru ile özgürlük ruhunu yok edemediğini, edemeyeceğini söyleyebilen bir tarihçi  Prof. Dr. Özbaran. Delikanlı bir tarihçi ya da…

Çaldağı mücadelesi içinde de bir bilim insanının onurlu duruşunu sergileyerek dimdik saf tutmuştur. Böyle bir mücadelede bir bilim insanının verebileceği en önemli katkıyı yazdığı makaleler ve 2 kitabıyla sunmuştur. Bu yüzden eğer Salih Özbaran “Çaldağı benimdir, bizimdir” diyorsa, bilin ki bu doğrudur. Çünkü delikanlı bir tarihçi söylüyor bunu.

“Çaldağı Benimdir” adlı kitabının önsözünde şöyle der: “Çaldağı sorununa bu denli kayıtsız yaşamış olmanın ezikliğini duyumsadım, okumuş, mürekkep yalamış hemşehrilerimin vurdumduymazlığına tanık oldum. Şimdi de kentimi kuşatmış sermayenin gelecekte yaratabileceği korkunç doğa tahribatının ürküntüsünü yaşamaktayım. Ancak Turgutlu’nun Çaldağı, bilginlerin uyarıları paniğe sevkediyor beni…”

Yaşı 80’e gelmiş durumda. Ama ben ona “delikanlı” diyorum. Boş yere değil elbette. Nice tarih profesörleri o satılık ve yalaka edaları ile tarihi gerçekleri nasıl saptırırız diye masallar üretip, tarihi olayları hurafelere bezeyerek anlatmaya çalışırken,  Prof. Dr. Salih Özbaran yazdığı nice kitabı ve makaleleri ile “masal anlatmayın!” diye gür bir ozan sesiyle seslenmiştir. Nice genç insandan daha diri ve dimdik şekilde Çaldağı mücadelesinde saf tutmuştur.

Bu yüzden, yazıya konu edindiğim 2 kitabını bitirdikten sonra, içimden geçen duygular iki kelime ile ifade bulmuştu, tarihin ne olduğunu ve ne olmadığını bir tarihçi olarak anlattığı, bir tarihçi olarak, “Çaldağı benimdir, bizimdir” dediği için:
— Teşekkürler delikanlı!

* * *

Bugünlerde yeni bir kitap hazırlığında. Kitabın konusu yine madencilik ve Çaldağı sorunu. Geçen gün görsel olarak kullanabileceği bazı resimler istemek için aradığında öğrendim. Hâlâ delikanlı bir heyecan duyarak, halkın doğanın talan edilmesine karşı verdiği mücadeleye bir tarih profesörü olarak hem tanıklık, hem de taraflık yapıyor. Çünkü Türkiye’de “madencilik” adı altında yapılanların sadece yeraltı zenginliğimizin soyulup yağmalanması olduğunu bir tarihçi olarak iyi biliyor. Bu yüzden “Çaldağı, Kasaba’mdaki darbe” adlı kitabında “ekolojik emperyalizm”den bahsetmiştir…