Asbest ve tehlikeli atık maddeler yüklü gemilerin sökümünün yapıldığı Aliağa gemi söküm tesislerine yeni bir “ölüm gemisi” daha geliyor. Fransız ‘Orange’ adlı şirkete ait, ömrünü tamamlamış Fransız bandıralı Raymond Croze adlı gemi 18 Aralık’ta Toulon Limanından ayrıldı. ‘Sea Vanquish’ römorkörünün getirdiği geminin 27 Aralık 2023 tarihinde Aliağa’ya ulaşması planlanıyor.

Evrensel’den Ramis Sağlam; Anadolu Gemi Söküm (AGS) Tesisine getirileceği iddia edilen asbest ve tehlikeli atık madde barındıran Raymond Croze ile ilgili gelişmeleri STK Gemi Söküm Platformu (NGO Shipbreaking Platform) Politika Sorumlusu Avukat Ekin Sakin ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Deniz ve Kıyı Alanları Komisyon Başkanı Hakan Barçın ile konuştu.

‘TEHLİKELİ ATIK BARINDIRIYOR’

Raymond Croze isimli geminin, ‘80’li yılların başında Fransa’da inşa edildiğini belirten Avukat Ekin Sakin, asbestin Fransa gemi inşa endüstrisinde hâlâ yaygın olarak kullanıldığını söyledi.

Geminin her yerinde asbest kullanıldığını ve bu durumun tehlikeli madde envanter raporu (IHM) ile doğrulandığını söyleyen Sakin, “Gemi 120 metre uzunluğunda ve 8 güverteden oluşuyor. Gemi genelinde su ve hava borularında asbest ve tehlikeli madde bulunuyor. Gemideki tüm döşeme, zeminleri beton alt zemine sabitlemek için kullanılan yapıştırıcıların asbest içerdiği biliniyor. Kapılarda, teknik ekipmanlarda, gemi genelindeki her türlü boru hattında kullanılan contalar, kablo geçişleri, tüm odalar ve gemideki tüm yolların yani her kablo geçişini içeren yerlerin asbest içerdiğinin kabul edilmesi gerektiği anlamına geliyor” dedi.

‘IHM BOYA NUMUNESİ BULUNMUYOR’

Geminin tehlikeli madde envanter raporunda boya numunesi bulunmadığı bilgisini paylaşan Sakin, gemide 50-100 ton arasında asbest olabileceğini ifade ederek “Geminin inşa edildiği dönemde Fransa’da inşa edilen gemilerin hepsinin asbest içeren boyayla (Bitulatex) kaplandığını biliyoruz. Gemide 5 bin metrekareden fazla alanda asbestli boya olabilir. Bütün bunlar kapalı alanda kumlama yapılarak ortadan kaldırılmalıdır. Ancak Aliağa’da boyaların asbestten arındırılması için böyle bir teknik bulunmuyor. Bu gemi Aliağa’da sökülmemelidir. Gemi büyük miktarda asbest içermektedir ve Türkiye’deki tekniklerle değil, özel bir tesiste daha iyi olanaklarla geri dönüştürülmelidir” diye konuştu.

‘DÜN SÃO PAULO BUGÜN RAYMOND CROZE’

Aliağa’daki gemi söküm tesisleriyle ilgili görüşülen İzmir Büyükşehir Belediye Meclis Üyesi ve Deniz ve Kıyı Alanları Komisyon Başkanı Hakan Barçın “Geçen yıl karşımıza çıkan asbest ve tehlikeli atık madde barındıran São Paulo gemisine karşı önemli bir direniş verdik” dedi. Bu gemilerin sonunun gelecekmiş gibi görünmediğini söyleyen Barçın, “Bize düşen tek tek bu gemilerle uğraşmak değil. Bu gemilerin sökülmesinde kullanılan tesisleri uluslararası standartlara uygun hale getirerek, kuru havuz sistemine geçirerek, düzenli ve gerçek anlamda bir denetimi sağlamak gerekiyor. Dün São Paulo’yu durdurduk bugünde Raymond Croze’yi durdururuz. Binlerce gemi sökülmek için sıra bekliyor. Ömrünü tamamlayan gemilerin sökülmesine karşı değiliz. Karşı olduğumuz önlem alınmadan denetimsiz olması” dedi.

YANIT BEKLEYEN SORULAR

• Geminin izni için hangi prosedür takip edildi? 
• Boyaların potansiyel olarak asbest içerdiği konusunda tesis bilgilendirildi mi?
• İlgili bakanlıklar asbest riskini değerlendirdi mi?
• Tesis bu kadar yüksek miktardaki asbesti kapalı bir ortamda güvenli şekilde işlemeye hazır mı?

Öte yandan Cumhuriyet’e konuşan Tehlikeli Gemi Sökümü Önleme Girişimi Sözcüsü Kimya Mühendisi Ertuğrul Barka gemi söküm işlemlerinde yalnızca asbest değil birçok tehlikeli kimsayasal madde bulunduğunu ifade etti. Barka, “Gemi sökümünde asbest bu tehlikeli atıklardan yalnızca bir tanesi. Bu gemiler her türlü tehlikeli atığı taşıyorlar. Toksik ve kanserojen etkiye sahip polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH), karbon, hidrojen ve klor atomlarından oluşan poliklorlu Bifeniller (PCB), furanlar, dioksinler, ağır metaller, ağır yağlar, tribütültinler (TBT) başta olmak üzere birçok tehlikeli madde içeriyor. Asbest bu tehlikeli maddelerden yalnızca biri. Tehlikenin yalnızca asbestle sınırlı kaldığını düşünürsek asbesti ayrıştırılmış ancak diğer tüm tehlikeli maddeleri içeren gemiler getirilip sökülebilir hale geliyor” dedi.

‘AVRUPA SÖKMÜYOR’

İzmir Tabip Odası Çevre Komisyonu Başkanı ve Halk Sağlığı uzmanı Dr. Tuğrul Şahbaz ise Aliağa’da birçok zararlı madde içeren geminin söküldüğünü ve bu durumun halk sağlığı açısından tehdit oluşturduğunu ifade etti. Şahbaz, “Sorun bir geminin gelip sökülmesi değil. Bu bölgede asbestli ya da asbest haricinde birçok zararlı maddelerin bulunduğu gemiler sökülüyor. Söküm işlemi çevreyi, halk ve işçi sağlığını olumsuz etkiliyor. Gemi sökümü tehlikesiz ve kârlı bir işlem olsaydı Avrupa ülkeleri onları kendisi yapardı. Kötü ve tehlikeli işleri bizim gibi ülkelere yaptırırlarken kendileri daha risksiz ve kâr oranı yüksek işleri yapıyorlar. Sırf bir endüstri yaratıyor ve para getiriyor diye bu tehlikeli işleri sorgusuz bir şekilde kabul etmek doğru değildir. Bu bizim geleceğimizi de olumsuz etkileyen bir durumdur” ifadelerini kullandı.

‘İŞÇİ SAĞLIĞI DA OLUMSUZ ETKİLENECEK’

 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nden Gökhan Turan söz konusu işlemlerin yalnızca çevreyi değil işçi sağlığını da olumsuz etkilediğine vurgu yaptı. Turan, “Asbest sökümü yapacak kişilerin bu alanda uzman olması gerekir. Tersanelerde durum ortadayken bir de böyle bir tehlikenin ortaya çıkması kabul edilebilir bir şey değil. Biz Avrupa’nın ve dünyanın çöplüğü değiliz. Bu durum ilerleyen yıllarda büyük sorunlara yol açabilir” dedi.