2022, AKP iktidarının her döneminde olduğu gibi doğanın sermayeye peşkeş çekildiği bir yıl oldu. Son sözü ise AKP destekli sermayeye rağmen mücadeleden vazgeçmeyen yaşam savunucuları söyledi.

AKP güdümündeki sermaye için doğa talanı diğer yıllarda olduğu gibi 2022 de durmak yok yola devam’ şeklinde geçti. AKP’den alınan izinlerle ülkenin dört bir tarafındaki yeraltı ve yerüstü kaynakları yağmalandı. Yurttaşın arazisi elinden alındı, ormanlık alanlar yok edildi, sahiller kuşatıldı. Tüm bu doğa katliamlarına karşı direnişler de 2022’ye damgasını vurdu. Ülkenin dört bir tarafında yaşam alanlarını savunan insanlar jandarma copuyla, mahkeme celpleriyle karşı karşıya kaldı. Tüm engellemelere ve baskıya rağmen direniş sürerken çok önemli zaferlere imza atıldı. Sermayenin taleplerine sırt çevirmeyen AKP, kanun ve yasa değişiklikleriyle rantın önünü açtı. AKP’nin 2022’de sermayeye en önemli hediyelerinden biri ÇED yönetmeliğindeki değişiklik oldu. 30 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklikle ile ÇED Yönetmeliği’nin bazı maddeleri değiştirildi. Konuya dair bakanlıktan yapılan açıklamada ise 7 Şubat 1993’te yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmelikteki değişikliklerin ‘yeşil kalkınma hedefleri’ kapsamında yapıldığı söylendi.

KORUMAKTAN UZAK

Yürürlüğe girdiği günden bu yana 16 kez kısmi, 6 kez de tamamen değiştirilen yönetmeliğin bir kere daha içi boşaltıldı. Yeni değişikliğe göre ÇED süreçlerinin belli aşamaları ortadan kaldırıldı, projenin etkileri uygulanacağı alanla sınırlı tutuldu. Yönetmelik değişikliğinde yer alan ‘halk’ kavramı değiştirilerek konusunda uzman meslek örgütleri ile demokratik kitle örgütleri de sürecin dışında bırakıldı. İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısının online yapılmasına karar verilerek itiraz mekanizmaları ortadan kaldırıldı.

ÇED ONAYI KOLAYLAŞTI

Her geçen yıl tırpanlanan ÇED yönetmeliğinin adeta koruyuculuğu kalmadı. 2022 ÇED verileri de 2021 senesinde olduğu gibi çevreyi korumaktan çok uzak kaldı. 4 bin 176 projeye ‘ÇED gerekli değildir’, 463 projeye ‘ÇED olumlu’ kararı verilirken ‘ÇED olumsuz’ kararı verilen proje sayısı sadece dört. 97 projeye de ‘ÇED gerekli’ kararı verildi. Geçen yıla kıyasla onay verilen proje sayısı 836 artarken, ‘ÇED olumsuz’ kararı verilen proje sayısı sadece 2 arttı. ÇED onayı verilen projelerde aslan payını enerji ve madenler aldı. 1022 maden, 961 enerji, 672 sanayi projesine onay verilirken, reddedilen 4 proje maden sektöründe oldu.

ZEYTİNLER KURTARILDI

2022’nin en önemli ekolojik gündemlerinden bir diğeri ise zeytinliklerin maden talanına açılmasının engellenmesi oldu. Özellikle Muğla’da faaliyet yürüten Limak’ın ortağı olduğu termik santralın maden sahalarınının Akbelen Ormanı’nı ve zeytin ağaçlarını tehdidi üzerine direniş yaklaşık 2 yıldır sürüyor. Akbelen Direnişçileri başta olmak üzere ülkenin dört bir tarafındaki direnişçiler Ankara’ya adeta çıkartma yaparak Meclis’te bir araya geldi. 33 milletvekilinin imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunulan Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ne karşı açıklama yaptı. Yaşam savunucularının ve vekillerin itirazıyla Meclis’te görüşülen torba yasa içindeki zeytinliklere talanı içeren ilk madde yasadan 17 Aralık’ta çıkarıldı. Böylece zeytinlikler AKP eliyle 10’uncu kez değiştirilmeye çalışan maddenin geri çekilmesiyle kurtulmuş oldu.

ZEHİRE BOĞULDUK

ÇED yönetmeliğinin koruma görevinin ortadan kalkması ve denetimsizlik madenlerde yaşanan felaketleri peş peşe getirdi. Son olarak Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nin atık havuzundaki çökme insan hayatına ve ekosisteme verilen değeri bir kez daha gözler önüne serdi. Anagold Madencilik tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni’nde 21 Haziran’da siyanür sızması yaşandı. Kamuoyuna 20 tonluk sızıntının yaşandığı haberleri üzerine açıklama yapan şirket 8 kilogram olduğunu iddia etmişti. Yapılan açıklamaların ve baskıların ardından itiraf etmek zorunda kalan şirket, 20 tonluk bir sızın olduğunu ancak sadece 8 kilogramının siyanür olduğunu belirtti.

22 Eylül’de açıklama yapan Anagold, siyanür sızıntısı sonrasında çeşitli iyileştirmelerin yapıldığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan gerekli izinlerin alındığı belirtildi. Şirket, İliç’teki madencilik faaliyetlerin yeniden başladığını açıkladı. Konuya ilişkin CHP Doğa Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcı Ali Öztunç’un soru önergesine yanıt veren Çevre Bakanlığı risk taşıyan bir durum olmadığını savundu: “Söz konusu numune sonuçları incelenmiş olup, insan ve çevre sağlığı açısından herhangi bir risk bulunmadığı tespit edilmiştir.”

CEZA DEVEDE KULAK

Öte yandan Bakanlık, kısa bir süreliğine tesisin kapatılmasına karar verirken sadece 16 milyon TL ceza verdi. Verilen cezanın devede kulak kaldığını belirten Eski Maden Mühendisleri Odası Başkanı Mehmet Torun’un hesabı şu şekilde: “Şirkete ceza olarak verilen 16 milyon TL’nin karşılığı yaklaşık bugün 1 milyon dolardır. Çöpler Altın Madeni’nde 2021 yılında 329.276 ons altın üretimi gerçekleştirilmiştir. 2021 yılında üretilen altının bedeli, güncel değeriyle (329.000 ons x1.835 $/ons)=590 milyon dolar olup verilen cezanın yaklaşık 600 katı kadardır. Şirketin sosyal sorumluluk adı altında yöreye yaptığını söylediği katkı ise şirket cirosunun yaklaşık olarak 1/400’ü kadardır.”

SON SÖZ DİRENENLERİN

Sermayenin açgözlülüğü, AKP’nin izinleriyle talan ve yağma sürerken buna karşı direnişler de 2022’ye damgasını vurdu. Amasya’dan Muğla’ya, Rize’den İzmir’e doğasını, suyunu savunan binler direnişi sürdürdü. Akbelen’de termik santrala ve maden sahalarına karşı mücadele eden İkizköylüler’in direnişi 550’nci güne yaklaştı. Akbelen Ormanı’nı ve zeytinlerini koruyan Akbelenliler son olarak zeytin yasanı geri çektirtti. Mahkemenin maden sahalarının genişlemesine ilişkin verdiği yürütmeyi durdurma kararının kaldırılması tedirginliğe yol açtı. Akbelen Ormanı’nda ağaç kesimi yapılacağı söylemleri üzerine teyakkuza geçen bölge halkını 2023’te daha hareketli günler bekliyor.

OSB’YE KARŞI TARIM

2022’ye damga vuran bir diğer direniş ise Amasya’nın Taşova ilçesine bağlı Çambükü köyünde yaşanıyor. Yaklaşık 800 dönümlük merasına yapılması planlanan organize sanayi bölgesi (OSB) inşaatı, bilirkişi raporuna rağmen sürüyor. Aylardır OSB’ye karşı direnen yöre halkı ise nöbet tutmaya devam ediyor. İş makinelerini meralarına sokmayan bölge halkı defalarca jandarmayla karşı karşıya kalarak gözaltına alındı.

ASBESTLİ GEMİ ÜLKEYE ALINMADI

İzmir’de ise direniş ve zafer ülkeye örnek oldu. Zehirli atık ve asbest taşıyan ve İzmir’in Aliağa ilçesinde söküm izni verilen Brezilya donanmasına ait “Nae Sao Paulo” adlı uçak gemisine karşı direnişle sonuçlanan büyük bir mücadele ortaya kondu. İzmir halkı başta olmak üzere meslek örgütleri, yerel yönetimler ve siyasi partilerin desteğiyle verilen mücadele geminin geri dönmesiyle sonuçlandı. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 26 Ağustos’ta Türk sınırlarına alınmayacağını duyurdu.

2022’DE ÖNE ÇIKAN KARARLAR VE DİRENİŞLER

OTEL TALANI KIZILBÜK

Muğla’nın Marmaris ilçesindeki Kızılbük Koyu’nda yargı kararlarına rağmen otel inşaatını sürdüren Sinpaş GYO’ya karşı direniş sürüyor. Hukuksuz şekilde milli park sınırları içerisinde patlatma yapan ve bölgeyi adeta betona boğan Sinpaş’ın projesine ilişkin son kararı Danıştay 6. Dairesi verdi. Sinpaş’ın yapmak istediği otel projesi için verilen ‘ÇED gerekli değildir’ kararının iptaline itirazı reddetti. Danıştay, Muğla 3. İdare Mahkemesi’nin verdiği iptal kararını onayladı.

RADYASYON KAPIYA DAYANDI

Uzmanların uyarılarına rağmen henüz yapım yapım aşamasında dahi ortaya çıkan sorunlarla süren Akkuyu Nükleer Güç Santralı’nın önümüzdeki yıl devreye alınması bekleniyor. Santrala ilişkin son açıklama 26 Aralık’ta Akkuyu Nükleer AŞ İnşaat Bölümü Müdürü Maksim Kucherenko’dan geldi. Akkuyu Nükleer Güç Santralı’nın birinci ünitesinde açık reaktöre su verme işlemine başladıklarını belirten Kucherenko, “Bu da sıcak ve soğuk deneme testlerinin yapılmasına imkan tanıyacak” dedi.

OSB’YE KARŞI TARIM KAZANDI

Edirne’nin Uzunköprü ilçesine bağlı Kavacık köyü merasına yapılmak istenilen Organize Sanayi Bölgesi’nde köylüler hukuki mücadeleyi kazandı. Danıştay 6’ncı Dairesi, geçen hafta, daha önce yürütmeyi durdurma kararı verdiği Organize Sanayi Bölgesi (OSB) projesini iptal etti.

ALABALIK TESİSİ SUYU BİTİRDİ

Ordu Fatsa’nın Sefaköy köyünde kullanılan tek su kaynağının bir alabalık tesisine verilmesine tepki gösteren bölge halkına, jandarma biber gazıyla müdahale etti. 11 kişi gözaltına alınırken, Sefaköy Muhtarı Yusuf Kaynar, “Köylüler fındık ağaçlarının dallarına kelepçelendi. An itibarıyla köyümüzde su yok” dedi.

AYDOS’TA ORMAN SAVUNMASI

Aydos Ormanı’nda yapımı süren ‘millet bahçesi’ projesindeki doğa katliamına karşı mücadele eden yurttaşlar, iş makinelerini defalarca durdurdu. Temizlik adı altında ormana zarar veren iş makinelerinin çalışmasına karşı direniş sürüyor.

MARAŞ’TA ZEHIR SAÇILIYOR

Maraş’ta bulunan ve yıllardır zehir saçan Afşin Elbistan A Termik Santralı’na ek iki ünite daha açılması için başvuru yapıldı. Kış aylarında ‘kara kar’ yağmasına neden olan, mevcut 4 ünitesi bulunan santralda yeni ünitelerle birlikte günde 35 bin ton daha fazla kömür yakılacak

CENGİZ’İN KUŞATTIĞI İKİZDERE

Rize’nin İkizdere ilçesine açtığı taşocağıyla bölgeyi katleden Cengiz’in faaliyetleri sürüyor. Ormanların kesilmesine, arıların ölmesine ve direnişe rağmen hukuk Cengiz’e farklı işletildi. Aynı yerde, üç farklı projenin ikisi mahkemede iptal edilirken Cengiz taşocağı faaliyetini sürdürüyor.

ORMANIN DİRENİŞİ: AKBELEN

Muğla’nın Milas ilçesinde termik santrala kömür temin etmek için Akbelen Ormanı’na girmek isteyen YK Enerji’ye karşı bölge sakinlerinin mücadelesi sürüyor. Muhalefetin ‘Beşli çete’ olarak tanımladığı şirketlerden Limak ile IC Holding’in iştirakı olan şirket, Akbelen’de ağaçları keserek maden sahasını genişletmek istiyor.

COPLARA RAĞMEN BİTMEYEN MÜCADELE

Amasya’nın Taşova ilçesine bağlı Çambükü köyünün yaklaşık 800 dönümlük merasına yapılması planlanan organize sanayi bölgesi (OSB) inşaatı, bilirkişi raporuna rağmen sürüyor. Aylardır OSB’ye karşı direnen yöre halkı ise jandarma müdahalesine ve gözaltılara rağmen nöbet tutmaya devam ediyor.

TARİHİN ORTASINA YOL YAPTILAR

Bölge halkının ve uzmanların uyarılarına rağmen süren yol çalışmasıyla Kapadokya adeta sermayeye ‘hazır’ hale getiriliyor. Yol çalışması nedeniyle tarihi yapılara ve doğal güzelliğe zarar verildiğini belirten binlerce kişi sosyal medyadan tepki gösterdi. Aylardır yapılan çalışmaların fotoğraf ve videoları paylaşan yurttaşlar inşaatın durması için çağrı yaptı. İtirazları dinlemeyen Kapadokya Alan Başkanlığı’nın çalışmalarını sürdürmesi üzerine Mimarlar Odası Ankara Şubesi dava açtı.

ULUDAĞ’A GÖZ DİKTİLER

Kapadokya’nın ardından Uludağ’da kurulmak istenen Alan Başkanlığı tepkilere neden oldu. Bursa Çevre Platformu üyeleri bir dizi eylem gerçekleştirdi. Yapılan açıklamalarda, Uludağ’ın ranta açılmak istendiğine dikkat çekildi.

KANAL ISRARI SÜRÜYOR

Kanal İstanbul güzergahında bulunan Karaburun ve Yeniköy mahallelerinin bir kısmını kapsayan nazım imar planları Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin ardından onaylandı.

DİRENİŞ ASBEST GEMİSİNİ ÜLKEYE SOKTURMADI

Zehirli atık ve asbest taşıyan, İzmir’in Aliağa ilçesindeki söküm izni verilen Brezilya donanmasına ait “Nae Sao Paulo” adlı uçak gemisinin ülkeye girmemesi için büyük bir direniş sergilendi. İzmir halkının öncülüğünde yürütülen mücadele sonunda geminin ülkeye girişi yasaklandı…

Gökhan Başcan / BirGün