Dünya kamuoyunun da ilgisini çeken nükleer savaş gemisi Nae Sao Paulo’nun Türkiye’ye satışı ve sökümü hakkında uluslararası sivil toplum örgütleri harekete geçti. STK’lar, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a hitaben uyarı mektubu yazdı. Brezilya ve Fransa’daki ilgili bakanlıklar ile Avrupa Birliği yetkililerine de gönderilen mektupta, atık geminin satış ihalesinin iptal edilebileceği vurgulandı.

Dünya kamuoyunun da ilgisini çeken nükleer savaş gemisi Nae Sao Paulo’nun Türkiye’ye satışı ve sökümü hakkında uluslararası sivil toplum örgütleri harekete geçti. STK’lar, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a hitaben uyarı mektubu yazdı. Brezilya ve Fransa’daki ilgili bakanlıklar ile Avrupa Birliği yetkililerine de gönderilen mektupta, atık geminin satış ihalesinin iptal edilebileceği vurgulandı.

12 Mart 2021 tarihinde Sök Denizcilik AŞ tarafından satın alınan ve İzmir Aliağa Gemi Söküm Bölgesi‘ne getirilmesi planlanan nükleer savaş gemisi Nae Sao Paulo, halen Rio De Jenario‘da bulunurken, Türkiye’nin yanı sıra uluslararası kamuoyunda da tepkiler arttı. Başta radyoaktif, ağır metaller ve dioxin olmak üzere, tehlikeli zararlı kimyasal maddeler ile yüklü geminin bertaraf edilmesine ilişkin uluslararası sivil toplum örgütleri arasında dayanışma ağı oluştu.

ULUSLARARASI STK’LAR MURAT KURUM’A MEKTUP YAZDI

İzmir Yaşam Alanları Platformu‘nun temas halinde olduğunu sivil toplum kuruluşlarından Brezilya merkezli Asbeste Maruz Kalanlar Derneği (ABREA), Fransa merkezli Basel Action NetwBAN Asbestos (Basel Eylem Ağı), Belçika merkezli NGO Shipbreaking (Gemi söküm) Platformu ile Uluslararası Asbest Yasağı Sekreterliği (IBAS) imzaları ile bir uyarı mektubu hazırlandı. Sözcü‘den Gökmen Ulu‘nun haberine göre; Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’a hitaben yazılan mektup, Brezilya Savunma Bakanlığı ile Çevre Bakanlığı, Fransa Milli Savunma Bakanlığı, Avrupa Birliği Çevre Yönetimi, Sürdürülebilir Ekonomi ve Yeşil Büyüme, Atık Yönetim Komitesi‘ne de gönderildi.

BREZİLYA’NIN YANI SIRA FRANSA’NIN DA SORUMLULUĞU VAR

Atık gemi Nae Sao Paulo‘nun satış ve söküm sürecinde izlenmesi gereken yol ile sağlık ve çevre riskleri konusunda uyarılar yer alan mektupta, Aliağa içinde ve çevresinde işçilere, yerel topluluklara ve hassas kıyı ortamlarına zarar vermeyeceğine emin olmak için hangi adımların atılacağı konusunda TC Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan bilgi istendi. Rio De Jenario hükümetinin yanı sıra Paris‘in sorumluluğuna da dikkat çekilen mektupta, İlk adı FS Foch olan Nae Sao Paulo‘yu 2000 yılında Brezilya’ya satan Fransa’nın, satış sözleşmesine şerh koyarak, geminin geleceği konusunda söz sahibi olmayı kayda bağladığı belirtildi.

ATIK GEMİNİN SATIŞ İHALESİ İPTAL EDİLEBİLİR

Gemi sökümü için Avrupa Birliği onaylı tesis olmanın yeter koşul olmadığı vurgulanan mektupta şu ifadeler yer aldı:

• Türkiye’nin de taraf olduğu Basel Sözleşmesi’nin gerekleri eksiksiz ve güvenilir bir şekilde bağımsız bir kurum tarafından uygulanmalı.
• Öncelikle, gemideki tehlikeli madde dökümünün (IHM) yapılması gerekiyordu. Bu satıştan önce açık ihale sürecinin açık bir parçası olmalıydı. Eğer bu belge ihale öncesi yoktu ise satış gerçekleşmiş sayılmaz ve ihale tekrarlanmalıdır. Atık envanter listesi olmadan, geminin bedeli belirlenemez.
• Gemide bulunan, gemiye gömülü tüm atıkların çevreye duyarlı, işçi ve yerel halkın sağlığını risk altına atmayacak şekilde nasıl yönetileceği ve bertaraf edileceğine ilişkin planların yapılması, tüm sürecin bağımsız denetlemeye açık olması gerekmektedir. Bunlar yapılmadan geminin Brezilya’dan ayrılmasının mümkün değildir.
• Süreçte, transit devletlerin mutabakatları dahil, Basel Sözleşmesi’nin diğer tüm yükümlülüklerine tam olarak uygun davranıldığının denetime tabi olması lazımdır.
• Basel Sözleşmesi’nin 6. maddesine konu olan ithalatçı ve transit devletlerden geminin kaybolması, karaya oturması ya da olası iflasını içerecek durumda masrafları karşılayacak yeterlilikte garanti istenmesi unutulmamalıdır.
• Gemi malzemelerinin çok tehlikeli doğası göz önüne alındığında, sevkiyat ve sonraki yönetim planları etkilenen topluluklar için tamamen şeffaf olmalı ve ilgili aktörler tarafından da desteklenmelidir.