Önümüzdeki günlerde TBMM gündemine getirilerek Genel Kurulda görüşülmesi planlanan Torba Yasa’nın adı “Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”.  Toplam 46 maddelik torba yasa tasarısı ile kârın özelleştirilip şirketlere, zararın kamulaştırılıp halka yıkılması anlayışının öne çıktığı ve ekolojik yıkım yaratacak bu kanun teklifi; 3065 Sayılı KDV Kanunu, 3213 sayılı Maden Kanunu, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu olarak 7 kanunda değişiklik yapılmasını öngörüyor.

Kanun teklifinin incelenmesi sonrasında her madde ile ilgili hazırlanan değerlendirmelerimiz aşağıda özet olarak kısaca yer almaktadır:

1. Madde: 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununa geçici madde eklenerek; 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Ek-1 madde kapsamında yapılan devirler KDV’den muaf tutulmak isteniyor.

2.  Madde: 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13’üncü maddesinde değişiklik yapılarak; mevcut yasada ocak ayında yatırılması gereken ruhsat bedelinin eksik yatırılması halinde bedelin yatırılmayan kısmının iki katı Haziran sonuna kadar yatırılır ibaresi yerine iki katı yerine “yasal faizi” ile ödenir ibaresi getirilmiştir.   MAPEG tarafından yatırımcılara yapılacak ödemelerde önceden yatırımcıların devlete olan vadesi dolmuş borçları düşürülüp kalan ödenirken ve borcu yoktur belgesi aranırken, şimdi bazı borçlar için “borcu yoktur” belgesi aranmayacak, yani devlet alacağını görmezden gelecek ve takip etmeyecek bu da devletin gelir kaybına yol açacaktır. Şirketlere yapılan bu kıyak madenciliği geliştirmek olarak nitelenmektedir.

3. Madde: 3213 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile 3213 Sayılı Maden Kanunu kapsamında Ruhsat Uzatımı için en az 12 ay önce  başvurusu yapılması ve 6 ay önce de tüm işlemlerin bitirilmesi öngörülüyor. Süresi içinde başvurmayanlara 100 bin TL ceza öngörülüyor. (BU madde komisyonda revize edildi. İlk teklifte süresi uzatılmayan firmalara Bakan Onayı ile 12 ay ruhsatsız çalışma hakkı veriliyordu. İtirazlar üzerine değiştirildi.)

4. Madde: 3213 sayılı Maden Kanunun ek 1 inci maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile söz konusu kanun uyarınca rödavans sözleşmesi kapsamında yapılan devirlerde önceki ruhsat hakları aynen yeni devir sahibi için de geçerli sayılmaktadır.

5. Madde: 3213 sayılı Kanunun ek 15 inci maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile  Maden Kanunu kapsamında yapılan madencilik faaliyetlerinde işletme izni sahası dışında mücavir alanlara taşma durumunda TCK kapsamında işlem yapılmakta iken,  20 metre limit konuldu. (İlk teklifte  “Ruhsat sahası” dışındaki  mücavir alanlara taşma halinde  TCK hükümleri uygulanmayacaktı. Bu durum ÇED mevzuatına aykırı idi. Ruhsat sahipleri, ancak ÇED alanı ve İşletme İzni Alanı içerisinde faaliyette bulunabilirler, ÇED Alanı ve işletme izni alanı dışında faaliyette bulunamazlar. Bu durum, ÇED izni olmaksızın Ruhsat alanı içerisinde faaliyete izin verilmek anlamına gelmekte idi. Bu madde tepkiler üzerine komisyonda  değişti.

6. Madde: 3213 sayılı Madencilik Kanununa Geçici 20. Madde eklenerek, “Ruhsat sahası dışında geçici tesis kurulması” başlığı getirilmiştir. Bu madde ile şirketler ruhsat alanları dışında da yeni alan tahsisi isteyerek  faaliyette bulunabileceklerdir. Madencilik alanları daha da büyüyeceltir.

7. Madde: 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun 3 üncü maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile   üretici tanımı genişletilmekte, yerli üreticilere doğrudan dağıtım şebekesine bağlanma ve satış olanağı sağlanmakta, Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası (OTSP) kurulmaya çalışılmaktadır.

8. Madde: 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun 4. Maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile üretim şirketleri iletim lisansı almadan doğrudan dağıtım hatlarına bağlantı yapabilecekler. İhracatçı şirketler iletim lisansı almadan satış yapabilecekler. Belediyeler meclis kararları ile imar planı olmayan yerlerde ve yollarda doğal gaz dağıtım hatlarının yapılmasına olanak tanıyacak, hatların değişmesi gerektiğinde bununla ilgili masrafların bazıları belediyeler tarafından yapılacaktır.

9. Madde: 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun 7 nci maddesinde yapılan değişiklik ile Organize Doğal Gaz Satış Piyasası’nın güçlendirilmesi, doğal gaz tedarikinde sıkıntı yaşanmaması için bir veya birden fazla lisans sahibinin son tedarikçi olarak yetkilendirilmesi amaçlanıyor.

10. Madde: 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na ek madde eklenerek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile ilgili kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları tarafından bu maddenin yürürlük tarihinden önce yurt dışında kurulan şirketlerinin Türkiye’deki şubelerinin bulunduğu yerlerde söz konusu şirketler tarafından, işletme konuları, ticaret unvanları, sermayeleri ve ortaklık payları aynı kalmak suretiyle, özel hukuk hükümlerine tabi olmak üzere, Cumhurbaşkanı kararıyla ayrı birer şirket kurulabilir. Yurt içindeki şube daha sonra kapatılır. Bu şirketlerin ortaklık yapılarının değişmesine, yeni şirket kurma veya ortak olmasına Cumhurbaşkanı izni ile karar verilir. Yurtdışındaki şirketin mal varlıklarının devri sırasında vergi harç vb. ödenmez. Bu şirketler, Devlet İhale Kanunu, Kamu İhale Kanunu, Türk Ticaret Kanunu kuruluş, tescil, nakdi sermaye ve kanuni yedek akçeye ilişkin tüm hükümlerinden, personel alımına ilişkin mevzuat düzenlemelerinden muaf tutulacaklardır.  Söz konusu şirketlerin, bu durumda her türlü denetim mekanizmasından ve yükümlülüklerden uzak şekilde Türkiye’de faaliyette bulunmaları sağlanmış olacaktır.

11. Madde: 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, kış dönemi hızlı doğal gaz tedariki sağlamak gerekçesi ile BOTAŞ’ın her türlü doğal gaz alım ihalelerinin 4734 Sayılı Kamu ihale Kanunu’na tabi olması ortadan kaldırılmak istenmektedir.  Bu durum ihalelerde denetimsizliği getirecektir.

12. Madde: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun geçici 4 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, TPAO’ya denizlerdeki faaliyetlerinde Kamu İhale Kanunu ile tanınmış çeşitli muafiyetlerin BOTAŞ’a ve kurdukları şirketlere ve ortaklıklarına da karadaki bir sürü faaliyet için de sağlanması hedeflenmektedir.

13. Madde: 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun 3 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, bazı tanımlar yenilenmiştir.  Biyogaz tanımına Hayvan atıkları, su ürünleri atıkları, belediye atıkları (biyogaz dahil) eklenmiş, kentse atıklar, bitkisel yağ atıkları çıkartılmış. Atık çamurlar için tehlikesiz ibaresi eklenmiş. Biyokütleden çıkan gaz yenilenebilir enerji kaynakları tanımından çıkartılmış. Ayrıca, YEK Bedelleri TL olarak belirlenebilecektir.

14. Madde:5346 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde değişiklik yapılarak, Lisanssız üretim’de 10 yıldan sonraki süreler için YEK Destekleme Mekanizması ile ilgili düzenlemeler 31.12.2020’den sonra işletmeye girecek tesisler için de Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilecek.  Yeni düzenleme ile nehir tipi ve kapasitesi 15 km. karenin altındaki rezervuar tipi HES’ler ve gelgit, dalga, akıntı ile elektrik üreten tesisler de YEK Destekleme Mekanizmasından yararlanabilecekler. Güç sınırlaması yapılmamış olduğundan bu durum, büyük kurulu güçteki üretim şirketlerine kaynak aktarmanın bir yolu olarak kullanılacaktır. Bu da tarifelerde artışa yol açabilecek ve vatandaş mağdur olacaktır.

15. Madde: 5346 sayılı Kanunun 6/A maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile Lisanssız Elektrik Üretimi konusunda 5346 ve 6446 Sayılı kanunlarda yeknesaklık sağlanmak  istenilmiştir.

16. Madde: 5346 sayılı Kanunun 6/B maddesi yapılmak istenen değişiklik ile, 30/6/2021 tarihinden sonra işletmeye girecek YEK Belgeli üretim tesisleri ve tüketim tesisinin ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak kurulacak lisanssız üretim tesisleri için Türk Lirası olarak uygulanacak yerli katkı fiyatları, bu fiyatların güncellenmesi, uygulanacak süre ve uygulamaya ilişkin diğer usul ve esaslar Cumhurbaşkanı tarafından belirlenerek ilan edilecektir.

17. Madde: 5346 sayılı Kanunun 6/C maddesinde değişiklik yapılarak, Güneş Enerjisi Üretimi tesisleri 6446 sayılı kanunda zaten düzenlenmiş olduğundan 5346’dan çıkartılmıştır.

18. Madde: 5346 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “EİE” ibaresi “EİGM” şeklinde değiştirilmiştir.

19. Madde: 5346 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde değişiklik yapılarak, Yenilenebilir Enerji Üretim Tesisleri için kira vb indirimlerin lisans tarihinden itibaren başlaması ve kapsamın 2025 yılına uzatılması öngörülmektedir.

20. Madde: 5346 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek, bu maddenin yürürlük tarihinden önce yapılan yarışmalar kapsamında sıfır veya sıfırdan küçük teklif fiyatı ile kapasite tahsis edilen tüzel kişiler, yani YEK Destek Mekanizmasından yararlanamayacak üreticiler yerli katkı fiyatlarından da faydalanamamaları sağlanmaktadır.

21. Madde: 5346 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek 2020’den sonra işletmeye geçecek GES projelerinin de katkı paylarını EİAŞ’a ödemesi sağlanacaktır. Katkı payı tutarlarının belirlenmesinde hangi mevzuatın esas alıncağı belli değildir.

22. Madde: 5346 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek 2020’den sonra işletmeye geçecek RES projelerinin de katkı paylarını EİAŞ’a ödemesi sağlanacaktır. Katkı payı tutarlarının belirlenmesinde hangi mevzuatın esas alınacağı belli değildir.

23. Madde: 5346 sayılı Kanuna ekli I sayılı Cetvel değiştirilerek, Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı Üretim Tesislerine YEK Destekleme Mekanizması tarafından uygulanacak bedeller yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile TL uygulamasına olanak sağlanmıştır.

24. Madde: 5346 sayılı Kanuna ekli II sayılı Cetvelin “Yerli Katkı İlavesi (ABD Doları cent/kWh)” başlığında yer alan “İlavesi” ibaresi “Fiyatları” şeklinde değiştirilmiştir.

25. 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununun 3 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile MİGEM’İN adının MAPEG olması ve Büyükşehir’lerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulmuş olması nedeniyle tanım değişikliği yapılmıştır.

26. Madde: 5686 sayılı Kanunun 5 inci maddesi değiştirilerek, MİGEM’İN adının MAPEG olması nedeniyle tanım değişikliği yapılmıştır.

27. Madde: 5686 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile Jeotermaller Enerji Tesislerinde idare payında düzenleme yapılmış, enerji üretimi ve konu ısıtması ile seracılık, kaplıca vb. ayrılmıştır.

28. Madde: 5686 sayılı Kanunun 11 inci maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile Jeotermallerde seracılık, kaplıca vb. de idare payı hesaplanırken usulsüzlük tespiti durumu için ceza düzenlenmiştir. Ceza tutarı 100 bin-500 bin TL arasındadır. 3. Kez usulsüzlük tespiti halinde ruhsat iptal edilmektedir.

29. Madde: Yasanın bu maddesinin gerekçesinde, Jeotermal alanların İhalesi 2886 sayılı Kamu İhale Kanunu ile yapıldığı, mevcut yasada taksitlendirme olmadığı, bu nedenle ihalelere katılımın az olduğu, yapılamayan ve süreleri dolan alanların Valiliklere devredildiği, bu durumda MTA’nın gelirsiz kaldığı belirtilmektedir. 5686 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinin değiştirilerek, jeotermal alan ihalelerini kolaylaştırmak ve alanların satışını hızlandırmak ve özendirmek için ihale bedelinde bir yıllık ve 6 adet taksitlendirme getirilmesi sağlanmaktadır.  Ayrıca alanların kamu kurumlarına devri durumunda bedel alınması ve bu bedelden MTA’nın masraflarının düşülmesinden sonra kalanın İdareye aktarılması öngörülmüştür.  Bu durum, jeotermal alanların ihale sürecini hızlandıracak, jeotermal enerji santrallarının sayılarının artmasına yol açacaktır. Özellikle Manisa ve Aydın’da, Çanakkale Gülpınar ve Tuzla’da doğaya ve tarım alanlarına, bölgede yaşayan halka ciddi anlamda zarar veren jeotermal enerji santralları daha da artacaktır.

30. Madde: 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, Jeotermal idare payının paylaşımı ile ilgili düzenleme mükerrerliği ortadan kaldırılmış.

31. Madde: 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 3 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, kanunda “Dağıtım Şebekesi” tanımı değiştirilmiş ve “üreticilerin şalt sahasını dağıtım sistemine bağlamak üzere tesis edilen bağlantı hatları” hariç tutulmuştur. Kanun gerekçesi tarifenin maliyetini düşürmek olarak açıklanmaktadır.

32. Madde: 6446 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde değişiklik yapılarak, Enerji Piyasasında tekelleşmeyi önlemek ve takip için lisans sahiplerinin hissedarların lisansa dercedilmesi mevcut uygulamasından vazgeçilecek ve izleme farklı bir şekilde yürütülecek. Gerekçe bürokrasiden kurtulmak. Ancak bu durumda haksız rekabeti ve tekelleşmeyi izlemek zorlaşacaktır. Bu hali ile şirketlerdeki sermaye payı değişiklikleri kamu bilgi ve denetiminden kaçırılmış ve şeffaflık ilkesi ihlal edilmiş olacaktır.

33. Madde: 6446 sayılı Kanunun 8 inci maddesinde yapılan değişiklik ile, TEİAŞ’ın yetki ve görevleri düzenlenmiş: “İletim sisteminin normal işletme koşulları içerisinde işletilmesi ile işletme güvenliği ve bütünlüğü üzerinde risk oluşturan durumlara ilişkin olarak bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarında düzenlenen sistem kullanım ihlallerinin takibini yapmak, ihlal durumu tespit edilen tüzel kişilere sistem kullanım anlaşmasında düzenlenen cezai şartları ve diğer yaptırımları uygulamak” yetkisi getirilmiştir.

34. Madde: 6446 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinde yapılan değişiklik ile, lisans  ve önlisans sahibi şirketlere TEİAŞ’a gerek kalmadan dağıtım şirketlerine  doğrudan bağlantı yapabilme hakkı  verilmektedir. Dağıtım şirketlerinin 154 kv gerilim seviyesinde tesis kurma hakkı kaldırılmıştır.

35. Madde: 6446 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, lisanssız elektrik üretimi ile tüketicilerin kendi ihtiyacını üretmesi amaçlanmaktadır. Lisanssız enerji üreten ve sözleşme gücü kadar kendi ihtiyacı için enerji üreten üreticilerin anlık ihtiyaç fazlasını sisteme verebilmelerine olanak sağlanmaktadır.

36. Madde: 6446 sayılı Kanunun 15 inci maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile Dağıtım şirketlerinin Bakanlık tarafından yapılan denetimlerinde görevlendirilen kamu kurum ve kuruluşlarına ait denetim elemanlarının giderleri ile denetime ilişkin her türlü masrafların Bakanlık bütçesine dahil edilmesi öngörülmektedir. Dağıtım şirketlerinin denetim giderleri kamuya yüklenmektedir.

37. Madde: 6446 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde yapılan değişiklik ile, bağlantı tarifelerinin belirlenmesinde üreticilerin şalt sahasını dağıtım sistemine bağlamak için yaptıkları dağıtım hattı maliyetinin tarifeye eklenmesi sağlanmaktadır.

38. Madde: 6446 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde yapılmak istenen değişiklik ile, enerji yatırımları için ihtiyaç duyulan taşınmazların temininde üreticiler için EPDK, dağıtım şirketleri için TEDAŞ yetkilendirilmektedir. Madde gerekçesi, bürokrasiyi azaltmak olarak gösterilmektedir. Üretim tesislerinde kamulaştırma işlemleri Maliye Bakanlığı’ndan alınarak EPDK’ya verilmektedir.  Üstelik yapılan düzenleme ile EPDK’nın kararı “Kamu Yararı” yerine geçecek ve başka kurumdan kamu yararı kararı almaya gerek kalmayacaktır. Hiçbir makamın onayına tabi olmayan bu düzenleme ile Kamulaştırma Kanunu’nun 6. maddesindeki kamu yararı kararının onaylanmasına dair prosedür atlanmış olacaktır. Çabuklaştırma, basitleştirme gerekçesi ile kamu yararının tespitine dair denetim mekanizması ortadan kaldırılmaktadır. Kamu yararına hizmet etmeyen, sermayeyi önceleyen kamulaştırma işlemlerinin hızlı ve denetimden uzak gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.

39. Madde: 6446 sayılı Kanuna ek madde eklenerek TEİAŞ ile kuruluşlar arasında çıkan ihtilafların idari mahkemelerinde görüleceği hükme bağlanmıştır.

40. Madde: 6446 sayılı Kanuna ek madde eklenerek elektrik üretim, dağıtım tesislerinde her aşamada denetleme yapacak personele, Maden Kanununa göre denetleme yapacak uzmanlara verilen ücretler ödenecek.

41. Madde: 6446 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi değiştirilerek, Bölgeler arası tarife farklarını gidermek amacıyla hazırlanan Fiyat Eşitleme Mekanizması ve Ulusal tarife 2025’e kadar uzatılmaktadır. Bakanlık, tarifeleri arttıran kayıp ve kaçakların önlenmesi ve tarifelerin aşağı çekilmesi konusunda gerekli teknik çalışmaları acilen yapmalıdır. Vatandaşın elektrik faturaları ciddi anlamda yüksektir ve ödeme güçlüğü çekmektedir.

42. Madde: 6446 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinde değişiklik yapılarak, madencilerin kullanacağı enerji için kendi kuracakları enerji üretim tesislerine yapılan yüzde 85 lik kira vb. indirimlerin lisans tarihinden başlatılması sağlanılmaktadır.

43. Madde: 6446 sayılı Kanunun geçici 6 ncı maddesinde değişiklik yapılarak genel aydınlatma giderlerinin 2025’e kadar Bakanlık bütçesinden karşılanmasına devam edilmesi sağlanmaktadır.

44. Madde: 6446 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek, enerji üretim tesislerinin taşınmazların temini için devam eden işlerde EPDK yetkilendirilmiştir.

45. Madde: 6446 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek, Kovid nedeniyle etkilenen, yükümlülüklerini yerine getirmeyen şirketlerin lisans ve ön lisanslarını sonlandırmak istemeleri halinde teminatlarının iade edilmesi sağlanmak istenilmektedir. Kamusal kaynakları kullanan ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen şirketlerin oluşturduğu kamu zararları göz önüne alınmalıdır. Şirket teminatlarının olduğu gibi iade edilmesi kamu zararına yol açacaktır.

46. Madde: Yürürlük tarihi

47. Madde: Cumhurbaşkanı yürütür yetkisi.

Görüldüğü gibi; “torba yasa” ile getirilen kanun teklifinde halk yok, enerji demokrasisi yok, enerji tasarrufu yok, enerji verimliliği yok, ekolojik duyarlılık yok. Sadece enerji ve maden şirketlerine daha fazla destek, daha fazla kıyak, kamu denetiminin ortadan kaldırılması, tüm yetkilerin tek adamda, Cumhurbaşkanı’nda toplanması, kârın şirketlere, zararın halka yıkılması ve ekolojik yıkım var.

Doğayı daha da fazla tahrip edecek, sermayenin sahip olduğu ayrıcalıklara yenilerini ekleyerek halkın omuzlarına yeni yükler bindirecek bu kanun teklifi geri çekilmelidir.

SERMAYEDEN DEĞİL, HALKTAN YANA, EKOLOJİK DENGEYİ GÖZETEN ENERJİ VE MADEN POLİTİKASI!
ACİLEN ENERJİ DEMOKRASİSİ!
TORBA YASA TEKLİFİNİ GERİ ÇEKİN!