Ayvalık ilçesindeki Bilfer Madencilik’in atık depolama alanı bir yıl içinde ikinci kez çöktü. Zehirli atıkların Madran Barajı’nı besleyen dereye karışması, çevre felaketinin boyutlarını daha da büyütebilir.

Türkiye kamuoyu henüz Giresun Şebinkarahisar’da Nesko Madencilik’in bakır, kurşun, çinko madenindeki atık havuzunun çökmesinin ve binlerce tok zehirli çamurun Kılıçkaya Barajı ve Kelkit Irmağı’na karışmasının şokunu atlatamamışken, bir başka maden felaketi haberi de Balıkesir Ayvalık’tan geldi.

Ayvalık ilçesindeki Bilfer Madencilik’in atık depolama alanı bir yıl içinde ikinci kez çöktü. Ayvalık’ta BİLFER Madencilik A.Ş.’nin atık deposu patladı. Köylüler ve çevre örgütleri zehirli atıkların dere aracılığıyla Madra Barajı’na karıştığını ve acilen önlem alınması gerektiğini söyledi.

Balıkesir’in Ayvalık ilçesine bağlı Karaayıt Köylülerinin yıllardır kullandığı mera alanına Bilfer Madencilik’in kurduğu demir cevheri zenginleştirme tesisinin atıklarının depolandığı alanda dün sabah saatlerinde çökme meydana geldi.
İstinat duvarının bir bölümünün devrilmesiyle tonlarca atık, alanın hemen yakındaki dereye saçıldı. Dere yatağındaki kimyasal ve zehirli atıkların bölgedeki tarımsal alanların sulamasında kullanılan Madra Barajı’na ulaşmak üzere olduğu belirtildi.

BİR YILDA İKİNCİ KEZ YAŞANAN ÇEVRE FELAKETİ

Ayvalık’a bağlı Karaayıt köyüne 300 metre uzaklıkta yaklaşık 11 yıldır faaliyetlerini sürdüren Bilfer Demir Zenginleştirme tesislerinin atık depolama alanı olarak kullandığı pasa tepesi, yoğun yağışın ardından geçen şubat ayında da çökmüştü.

Aynı madenin atık barajı bu yılın şubat ayında da çökmüş, ağır metaller ve zehirli atıklar köyün içinden geçen Dedetepe deresiyle birlikte Madra Barajı’na karışmıştı. Bu olaydan yaklaşık iki ay sonra da Karaayıt köyünden toplu hayvan ölümleri haberleri gelmişti. Karaayıt köyünde çiftçilik ve hayvancılık yapan Fatih ve Hüseyin Kocakanat isimli kardeşlerin, madene çok yakın bir noktada olan meralarında yetiştirdikleri Maltız cinsi 59 keçi ölmüştü.

Bilfer Madencilik 2008 yılında “ÇED olumlu” belgesini alarak Ayvalık-Karaayıt köyüne geldi. Köylüler, Balıkesir Barosu’nun da yardımıyla mücadeleye başlamış ve bakanlığın verdiği “ÇED olumlu” kararı bir yıl sonra iptal edilmişti. Ancak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı derhal yeni bir “ÇED olumlu” kararı alıp, madenin önünü açmıştı. Bu olayın ardından Ayvalık’ın Karaayıt Köyünde Balıkesir İl Mera Komisyonu tarafından pandemi yasaklarının başladığı ilk gün alınan karar ile mera alanları Bilfer Madencilik’e devredilmişti. 

KENDİNİ TEKRAR EDEN ÇEVRE FELAKETİ

ÇED muaf işletilen Ayvalık’taki Bilfer Demir Cevheri Zenginleştirme Tesisi’ne e ait atık depolama alanında atık dağı yine çöktü ve ağır metalli atıklar, Madra Barajı’nı besleyen dereye doldu.

Pazar günü (dün) yaşanan yağışlar sonrası bölgede yine göçük meydana geldi ve maden atıkları suya karıştığı endişeleri ve iddiaları üzerine, Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin, belediye olarak Balıkesir Çevre İl Müdürlüğü’ne ihbarda bulunduklarını söyledi. Başkan Ergin, barajdan alınan numunelerin suya kimyevi madde bulaşıp bulaşmadığının kontrolünü yapmak üzere Balıkesir Çevre İl Müdürlüğü’ne gönderdiklerini belirtti. 

Karaayıt köyü muhtarı Bayram Kaçar, madenin zehirli atıklarının Madra Barajı’na gittiğine dikkat çekerek, “Bu madenden köylü de zarar görüyor şehirlerde yaşayanlar da. Biz sesinden, gürültüsünden, tozundan, zehrinden illallah dedik. Bize 30 metre mesafede bir maden. Köyümüzün dibine bu madenin kurulmasına nasıl izin verdiler bilemiyoruz. Sahil kısımlarında Dikili, Altınova, Ayvalık gibi ilçeler suyunu Madra Barajı’ndan alıyor. Madra Barajı içme suyu barajı olarak kullanılıyor. Ama madenin zehri bu baraja akıyor” dedi.

TUTANAK TUTULDU

Olayın ardından Balıkesir Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü ekipleri maden alanında inceleme yaptı. Görevlilerin tuttuğu tutanakta “Proses sonucu oluşan atıkların yığılımı, depolamasının yapıldığı, alandan dereye doğru herhangi bir kayma, atık deşarjı gözlemlenmediği, depolama alanının dere ile arasında bulunan beton bariyerlerin 3 tanesinin devrilmesi ve daha sonra düzeltilmesi sonucu boşluk bulunduğu ancak herhangi bir atık deşarjı dökülmesi olmadığı tespit edilmiştir” denildi. İstinat duvarından çamurlu yağmur suyunun geldiği belirtilen inceleme sonucunda, numune alınarak laboratuvara gönderildiği belirtildi.

5 KÖYÜN SULARINDA ARSENİK ORANI YÜKSEK SEVİYEDE

Ayvalık Tabiat Platformu‘nun açıklamalarına göre; zehirli atıkların Madran Barajı’nı besleyen dereye karışması, çevre felaketinin boyutlarını daha da büyütebilir. Ayvalık Tabiat Platformu sözcüsü Nebahat Dinler, maden şirketinin Karaayıt köylüsüne verdiği zararın bitmediğini kaydederek, yaşananları şöyle anlattı:

“Ayvalık Karaayıt köyünde faaliyet gösteren madencilik tesisi, 2010 yılından beri yöre halkını mağdur ediyor. Burada yığılan pasalar vahşi depolama yöntemi diyebileceğimiz şekilde yığılmış. Hiçbir şekilde denetim yok, etrafında bir drenaj kanalı yok. Zaten her yağmurda süzülen sular alttan geçen dereye akmakta. Bu dere, Madra Barajı’nı besleyen derenin bir kolu. Her yağmurda buradan akan sular Madra Barajı’na ulaşıyor. Köylüler bunu defalarca dile getirdiler. 2021 yılı Ocak ayında büyük bir çökme oldu. Dere atıklarla doldu ve büyük bir kirlilik yarattı.

O günden bu yana şirket kendince bir sözle çözüm üretti. Bu atıkların kenarına beton bloklar yerleştirdi ama bu beton blokların bir işe yaramadığı, alttan suların süzüldüğü, dün yaşanan olayda da beton blokların yıkıldığı yine derenin pasalarla dolduğu video kayıtları ve fotoğraflarla belgelenmiş durumda. Bu maden firması Bilfer aşağıdaki Madra Barajı’nın dibinde, 1950’lerden gelen ruhsatı ile maden ocağı faaliyeti yürütüyor. Buradan çıkan cevheri zenginleştirme tesisinde işliyor. Yani bir değil iki sorun var. Günümüzde ÇED yönetmeliğine göre Madra Barajı dibinde bir ocak faaliyeti mümkün değil. Ama Enerji Bakanlığı’na başvurulduğunda bunun müktesep hak olduğu ifade ediliyor. Madenin çalışması aynı zamanda yer altı sularını da kirletmektedir. Hem Karaayıt köyü hem de çevresindeki beş köyün sularında arsenik oranı yüksek seviyede tespit edilmiş. Bunun üzerine BASKİ köylerde arıtmalı çeşme yapmak durumunda kalmıştır. Ama köylü bu çeşmelerden ne kadar su kullanmaktadır. Evlerinde akan suyun arsenik miktarı nedir bu belirsiz. Biz geçen yıldan beri maden firmasının yeni bir atık sahası açmak için yaptığı başvuruya da Ayvalık Belediyesi ve Ayvalık Tabiat Dermneği olarak dava açmış bulunuyoruz. Şirketin Karaayıt köylüsüne verdiği zarar bitmek bilmiyor.”

BUGÜNLERİ ÖNCEDEN GÖRMÜŞTÜK

Maden alanında ve köyde incelemelerde bulunan Ayvalık Belediye Başkanı Mesut Ergin, daha önce depolama alanını büyütmek istediklerinde, ÇED raporunun verilmemesi için, “baraja iyice yaklaşacaklar ve sulama suyuna atıklar karışacak” diye Ayvalık halkıyla bu bölgede eylem yaptıklarını aktararak, “Bugünleri önceden görmüşüz. Bu maden işletmesi buradan gitmeli, hatta kapatılmalı… Sağlığımızı tehdit ediyordu, artık tehdit etmiyor zarar veriyor” dedi.

NUMUNE SONUÇLARI AÇIKLANACAK

Tesisin İşletme Müdürü Veli Güzel ise, iddialarla ilgili olarak yaptığı açıklamada “Madra Barajı şu anda sulama amaçlı kullanılmakta.  Suyu PH değerini 12 civarına çıkarmak için kireç harcıyoruz. Bu kireçli suyu salmak da bizim işimize gelmez. Devir daim yapıyoruz”  diyerek, yaşanan olayı şöyle tanımladı:

“Yaşanan olay şudur. Aşırı yağışlar nedeniyle su birikintisi oluştu. Bizim ekskavatör operatörü de suyun önünü açmak isterken 3 tane 2,80 metre boyundaki 8 ton ağırlığındaki bariyeri dereye yuvarladı. Bu da İl Çevre Müdürlüğü ve jandarma tutanaklarında mevcuttur. Herhangi bir kaçak olmadığı, dereye deşarj olmadığını da tespit ettiler. Dereden de yine numune aldılar. Sonuçlar da 15 güne kadar çıkar.  Çevreye deşarjımız olması mümkün değil. Şimdiye kadar barajı kirletmedik, şimdiden sonra da kirletmeyiz. Numune sonuçları da kamuoyuna açıklanacaktır.”