“Gaz odası”na dönen Yeni Delhi için geç önlem alınmasına tepki: Halk öfkelendiği için harekete geçtiler! Diwali festivaliyle tavan yapan hava kirliliğinin üzerinden bir haftadan fazla zaman geçtiği halde neden şimdi hareket geçildiğine dair eleştiriler yükseliyor.

Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de yetkililerin şehri bir haftadan daha uzun süre ele geçiren zehirli sise cevaben özel araçların yarısının sokağa çıkmasını etkili bir şekilde yasaklamasıyla birlikte trafik pazartesi günü olağan dışı biçimde sakin işledi.

Yeni Delhi Eyaleti Başbakanı Arvind Kejriwal, araçların, plakalarının son hanesindeki rakama göre iki günde bir trafiğe çıkmasına izin verdiği için “tek-çift” kuralı olarak da bilinen tedbirin 1,5 milyon kadar taşıtı sokaklardan çekeceğini ve uygulamanın 15 Kasım’a kadar yürürlükte olacağını söyledi.

Benzer hamlelerin 2016 ve 2017’de hava kirliliğinin genel seviyelerinde görünüşe bakılırsa çok az etki yaratmasının ardından bu tür bir projenin faydaları uzun zamandır tartışılıyordu. Fakat görüş mesafesindeki düşüş ve hava kalitesi endekslerinin kış döneminin en kötü rakamlarını kaydettiği pazar günkü dehşet verici koşulların ardından alınan tedbir yine de halk nezdinde geniş çapta kabul gördü.

Pazartesi sabahı işe giden yolcular Yeni Delhi’nin yeraltı demiryolu ağı metronun, yolcu sayısında beklenen artışla baş edebilmek için eklenen 61 ilave trene rağmen normalden daha yoğun olduğunu söyledi. Merkezi Connaught Place gibi yoğun ticaret merkezlerindeki ofis çalışanları da Uber ve Ola’nın ikisinin de “tek-çift” fırsatı sırasında fiyatlarda artış uygulamamaya karar vermesine rağmen taksi bulmada zorluk çektiklerini anlattı.

Yeni kuralın bazı istisnaları var: Taksiler, triportörler ve kendi araçlarını kullanan kadınların yanı sıra fiziksel engelliler ve sözde “VIP” kişiler de tedbirden muaf. Ama The Independent’ın ana yollarda sadece çift rakamlı araçların olduğunu gösteren incelemesinin işaret ettiği üzere kurala uyma oranları yüksekti.Okullar kirliliğin neden olduğu acil durum sebebiyle pazartesi günü tatil edildiği ve aksi söylenmediği sürece salı gününe kadar da açılmayacağı için ulaşım ağındaki baskı hafifletilmişti.

Bununla birlikte Başbakan Kejriwal, “neredeyse yüzde 100 uyum kaydedildiğini” bildirerek hamlenin başarılı olduğunu açıkladı. Yetkililer birkaç haftadır projeye dair farkındalığı artırıyordu ve kuralı ihlal etmenin cezasını ikiye katlayarak 4 bin rupiye (yaklaşık 324 TL) çıkarmıştı.

Twitter’da yaptığı paylaşımda işe kabineden iki meslektaşıyla birlikte araç paylaşarak gittiğini yazan Kejriwal, “Araba paylaşın. Bu arkadaşlıklar kurup ilişkileri güçlendirdiği kadar benzin tasarrufunda bulunmanızı sağlayacak ve kirliliği de azaltacaktır” dedi. Hindistan’da yayın yapan NDTV’ye göre bir başka bakansa işe bisikletle gitti.

Toplumsal hareketlenme yüzünden şimdi harekete geçildi

Kejriwal’in “gaz odası” diye tabir ettiği Yeni Delhi’nin zehirli kış sisi; komşu eyaletlerde tarımsal atıkların yakılması, endüstriyel işlemlerden kaynaklanan emisyonlar ve inşaat projelerinden çıkan toz gibi farklı faktörlerin karışımının sebep olmasıyla birlikte her yıl gerçekleşen bir gelenek haline geldi. Hindu ışık festivali Diwali için atılan milyonlarca havai fişek ilave bir artışa neden olurken, soğuk hava ve statik hava şartları da kirli hava kütlesini günlerce yerinde tuttu.

Gerek bilim insanları gerekse çevre aktivistleri, merkezi hükümeti ve eyalet yetkililerini uzun süredir beklenen sis oluşumunu önlemek için ilk etapta daha fazlasını yapmaya çağırıyor ve “tek-çift” projesinin de daha yeni yürürlüğe konması konusunda da eleştirel bir tutum sergiliyordu.

Şehir yetkilileri de geçen hafta yaptıkları uygulamada, planlanmış 5 milyon ücretsiz kirlilik karşıtı maskeyi okula giden çocuklara dağıtmaya başlamıştı, yani birçok yetkilinin tatilde olduğu ve krizin başladığı Diwali festivalinden birkaç gün sonra.

Hava kirliliğiyle mücadeleye yönelik uluslararası yardım kuruluşu Temiz Hava Fonu’ndan (Clean Air Fund) Reecha Upadhyay, “Halk öfkelenmeye başladığı için ve toplumsal hareketlenme yüzünden şimdi harekete geçildi” dedi.

The Independent’a yaptığı açıklamada Upadhyay, “Ama kirliliğin bu dönemlerde yükseleceğini bilip tahmin ederken sorunun tam ortasındayken bir şeyler yapmak yerine birkaç hafta öncesinden dahi önlemi koordine etmek için daha fazla çaba gösterilebilirdi” dedi.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre dünyada hava kirliliğinin en fazla olduğu şehirlerin birçoğu Hindistan’da bulunuyor.

Kaynak: Independent