23 Eylül’de New York’ta, Antonio Guterres başkanlığında gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim Eylem Zirvesi’nde Yunanistan ve Macaristan kömürden vazgeçeceği duyurusunda bulundu. Türkiye dahil yedi ülkede ise kömür santrallarının kapatılması konusu tartışılmıyor.

23 Eylül’de New York’ta, Antonio Guterres başkanlığında gerçekleşen Birleşmiş Milletler İklim Eylem Zirvesi’nde Yunanistan ve Macaristan kömürden vazgeçeceği duyurusunda bulundu. İki ülkenin kömürden çıkış duyurularıyla birlikte Avrupa ülkelerinde kömürden çıkış tarihleri haritasının güncellenmiş halini Europe Beyond Coal’dan Duygu Kutluay Türkçeye çevirdi.

Hazırlanan bu belge Avrupa’daki kömürden çıkış kararları ve duyurularının bir derlemesi niteliğinde. Duyuruları takiben, hükümetlerin bunu icraata geçirmesi gerekiyor, bu da her bir santral için kapanma tarihlerinin belirlenmesi ve kömürden adil bir çıkış için yol haritasının hazırlanması anlamına geliyor. Bu planların iklim, çevre ve sağlık alanındaki sorumluluklarla örtüşmesi ve etkilenecek bölge, topluluk ve işçilerin ihtiyaçlarını karşılaması gerekiyor.

2030 yılı veya öncesinde kömürden kurtulacağını açıklayan ülkelerde toplam 72,8 GW kömürlü termik santral kapasitesi bulunuyor. Bu Avrupa’nın işletmedeki mevcut kömür filosunun %40’ına; Avrupa Birliği’nin ise %48’ine denk geliyor.

Paris’te imzalanan Birleşmiş Milletler İklim Anlaşması doğrultusunda, Avrupa ve OECD ülkelerinin en geç 2030 yılına kadar elektrik üretimlerinde kömür kullanımını bitirmeleri gerekiyor.

Kömürlü Elektrik Santralı Olmayan Tek Ülke

Belçika, eskiden kömür yakan ancak kömürlü termik santrallarını elektrik üretiminden çıkaran ilk ve şu ana kadar tek AB ülkesi. Ülkedeki son kömürlü termik santral 2016 yılının Mart ayında kapandı.

Arnavutluk, Kıbrıs, Estonya, İzlanda, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta ve İsviçre’de ise kömürlü termik santral bulunmuyor. Norveç’te Longyearbyen’in kuzeyinde ufak bir kojenerasyon tesisi dışında kömür bulunmuyor. Bu tesisin temiz bir alternatifiyle değiştirilmesi planlanıyor.

Avusturya, Finlandiya ve İsveç’te Kapatma Kararı Verildi

Avusturya’da kalan son iki kömürlü termik santralı işleten şirketler bu santralları sırasıyla 2019 ve 2020 yıllarında kapatacaklarını duyurdu. Elektrik şirketi EVN ise 2019 yılının Mayıs ayında Dürnrohr’da bulunan son kömürlü termik santrallarını aynı yıl kapama kararı aldı.

Türkiye Dahil 7 Ülkede Kömür Santrallarının Kapatılması Tartışılmıyor

Batı Balkanlar, Bulgaristan, Türkiye, Slovenya, Romanya, Polonya ve Hırvatistan’da santralların kapatılması konusu henüz tartışılmıyor. Hırvatistan’da iki adet göreceli olarak küçük taş kömürü ünitesi bulunuyor. Polonya’da ise beş yeni ünitenin inşaatı sürüyor. Slovenya’nın Sostanj kasabası 2016 yılında, altı kömürlü termik santralnı şebekeye ekledi ve 2054 yılına kadar işletmeye devam edilmesi isteniyor.

Türkiye kömürlü termik santral kapasitesini 2023 yılına kadar 30 GW’a yükselteceğini resmi olarak açıkladı. Yapılması planlanan 37,5 GW’lık yeni kömür kapasitesi ile Türkiye küresel olarak en büyük dördüncü yeni kömür riski oluşturan ülke. Bu projelerin üçte biri kamu şirketi EÜAŞ ve Türkiye Kömür İşletmeleri’ne ait. EÜAŞ cömert devlet teşvikleri, istisnalar, arazi teminleri, fiyat ve satın alım garantileri ile ülkenin linyit varlığını yatırımcılar için çekici hale getirmeye çalışıyor.

Almanya Yeterince İddialı Değil

Birleşik Krallık, Danimarka, Slovakya, Portekiz, Fransa, Hollanda, İtalya, İrlanda, Macaristan, Yunanistan ve Almanya’da kömür santrallarının kapatılacağı duyurusu yapıldı. Ancak Almanya 46,5 GW’lık kapasitesiyle çok fazla kömür tüketiyor. Ülke kömür yakmanın önüne zamanında geçemediği için büyük ihtimalle 2020 iklim hedefini tutturamayacak. 2019 yılının Şubat ayında 2030 iklim hedeflerine ulaşabilmek için aralarında kömürden çıkış tarihinin de bulunduğu önlemleri içeren öneriler geliştirmek üzere çeşitli paydaşların yer aldığı hükümet komisyonu kuruldu. Komisyonun final raporunda 2038 yılına kadar kömürden çıkılacağı yer alıyor. Ancak komisyon, tarihin 2035’e çekilmesi opsiyonunun değerlendirilmesini öneriyor.

Danimarkalı enerji şirketi Ørsted (eski adıyla DONG) 2017 yılında yaptığı açıklamada 2023 yılına kadar kömür kullanımını bırakacağını belirtti. Şirket başkanı Henrik Poulson 2019 BM İklim Eylem Zirvesi’nde yaptığı konuşmada şirketin 2022 yılına kadar kömür kullanımını durduracağını açıkladı. Böylece geriye 2030 yılından önce kapanması planlanan az sayıda kojenerasyon tesisi kalıyor. Danimarka 2030 yılına kadar kömür kullanımını bitirmek için çalışacağını duyurarak Powering Past Coal Alliance imzacısı oldu. Ancak Danimarkalı sivil toplum kuruluşları 2030 yılının yeterince iddialı bir hedef olmadığını belirtiyor ve kömürden çıkış için hükümetin 2025 yılına tarih vermesi için baskıları sürüyor.

İspanya’da ise tartışmalar devam ediyor. Ülkenin çok büyük bir kapasite fazlası ve yenilenebilir enerji üretim potansiyeli mevcut.