Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmaya göre hava kirliliğinin insan hayatını en çok kısaltan dış etmen olduğu ve sigara, uyuşturucu, trafik kazaları ya da AIDS gibi hastalıklardan en az 3 kat daha etkili olduğu kaydedildi.

Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmaya göre; hava kirliliğinin insan hayatını en çok kısaltan dış etmen olduğu sigara, uyuşturucu, trafik kazaları ya da AIDS gibi hastalıklardan en az 3 kat daha etkili olduğu kaydedildi.

Chicago Üniversitesi‘nde yapılan araştırmanın en çok dikkat çeken ayrıntılarından biri de hava kirliliği ve toksik madde solunumunun dünyada meydana gelen ölümlerin 5’te 1’ine sebebiyet vermesi. Verilere göre dünyada her sene 7 ila 8 milyon insan hava kirliliğine bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybediyor.

En fazla kirleticiler: Termik santral, kömür ve petrole dayalı endüstriler

Chicago Üniversitesi’ne bağlı bir kurum olan ve dünyadaki hava kirliği ve buna bağlı ölümleri araştıran Hava Kalitesi Hayat Göstergesi‘ne (Air Quality Life Index- AQLI) göre; insan ömrü hava kirliliği sebebiyle kişi başına 2.2 yıl azaldı ve her sene yaklaşık 8 milyar olan dünya nüfusunun hayatından “17 milyar yıl” eksiliyor.

Hava kirliliğine sebep olan en büyük etken dünya genelindeki termik santrallerin yaktığı kömür ile petrole dayalı endüstri ve ulaşım sektörü. Dünya üzerinde hava kirliliğinden en çok etkilenen ülkeyse Hindistan. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) verilerine göre bu ülkede ikamet eden vatandaşlar toksik madde solunumu sebebiyle ortalama 6 yıl daha az yaşıyor.

Bilim insanlarına göre Hindistan‘ın kuzey bölgelerinde yaşayan 480 milyonu aşkın insan, dünyanın geri kalanından 10 kat daha kirli hava soluyor.

Hava kirliliğinden en çok etkilenen ikinci ülkeyse dünyanın üretim merkezi Çin. Pekin yönetiminin son 8 senede hava kirliliğini azaltmaya yönelik çalışmaları sonuç verdi. 2013’te ülkedeki hava kirliliği yüzde 29 oranında azaltıldı. Bu gelişme Çin’deki kişi başı insan yaşamını 1.5 yıl uzatsa da ülkedeki insanlar hava kirliliği sebebiyle ortalama 2.6 yıl daha az yaşıyor.

Hava kirliliği arttı, DSÖ ‘tehlike baremini’ yarıya indirdi

DSÖ‘nün verilerine göre; 2019 yılı itibariyle dünyadaki her 10 kişiden 9’u tehlikeli derecede zehirli parçacıklı madde (particulate matter- kısaca PM2.5) soluyor. DSÖ, hava kirliliğiyle ilgili bulguların artmasıyla 2021 Eylül’ünde insanların maruz kaldığı zehirli parçacıklı madde oranıyla ilgili tehlike baremini, metreküp başına 10 mikrogramdan (µg/m3) 5’e indirdi.

Zehirli parçacıklı maddeye “PM2.5” denmesinin sebebi, tek bir parçanın 2.5 mikron büyüklüğünde olması. Çıplak gözle görülemeyen bu madde rahat bir şekilde akciğerlere nüfus ederek, kana karışıyor ve oradan da vücudun tüm organlarına yayılıyor. PM2.5 maddesinin boyutu, bir saç telinin kalınlığından ortalama 20-30 kat, bir kum tanesinden de 30-40 kat daha küçük.

2019’da yapılan bir araştırmaya göre; hava kirliliği insan vücudunun her organını olumsuz yönde etkiliyor. Hava kirliliği özellikle bunama, kalp ve akciğer hastalıkları, kalp krizi, görme kaybı ve zeka gelişimini azaltma gibi sağlık sorunlarına yol açıyor.

DSÖ verilerine 2018’den bu yana geçen 3 sene içerisinde dünyada her sene en az 7 milyon kişi, hava kirliliğine bağlı olarak hayatını kaybetti. Bu rakam her sene Yeni Zelanda ve Afrika‘nın refah seviyesi en yüksek ülkesi Botswana‘nın toplam nüfusu kadar insanın her sene ölmesi anlamına geliyor.

Sera gazlarının yüzde 60’ı şehirlerde açığa çıkıyor

Dünya nüfusunun yaklaşık 4’te 1’i şehirlerde yaşıyor. Ancak şehirlerin enerji tüketimi tüm dünyaya kıyasla yüzde 78 oranında. Ayrıca gezegendeki emisyon gazlarının en az yüzde 60’ına yine şehirler sebep oluyor. Bu rakamlar her geçen gün giderek artış gösteriyor. Bu da hava kirliliğine sebebiyle oluşan hastalıkların tedavi masraflarını da giderek artırıyor.

Yaklaşık 114 milyon nüfusa sahip Etiyopya dünyanın en kalabalık 12’inci ülkesi konumunda. 2019 yılındaki verilere göre sadece bu ülkede hava kirliliği sebebiyle oluşan hastalıkların tedavisi için 3 milyar dolar harcandı.

Duman göçü nedir?

Çin’in başkenti Pekin’de bazı nitelikli işçilerin kirli hava sebebiyle şehri terk ederek hava kirliliğinin daha az olduğu kentlere taşındığı biliniyor. Ülkede meydana gelen bu duruma “duman göçü” (smog migration) deniliyor.

Afrika’daki bir araştırmaya göre, hava kirliliği kıtadaki çocukların IQ seviyesini toplamda 1.96 milyar puan düşmesine neden oldu. Uzmanlar özellikle Afrika’da yaşanan hava kirliliği durumunun, İskoçya’da Glaskow kentindeki COP26 Zirvesi’nde özel olarak ele alınması gerektiği belirtmişti.

Hava kirliliği Afrika’da AIDS’den sonra en büyük ikinci ölüm sebebi

Afrika kıtasındaki ülkelerde endüstri ve ekonominin gelişmesiyle birlikte çevre kirliği de paralel olarak artış gösteriyor. Buna bağlı olarak özellikle Nijer Deltası bölgesinde hava kirliliği yerli halkın ömrünü kişi başına ortalama 6 sene azaltıyor.

Dünya genelinde her sene yaklaşık 1.1 milyon kişi AIDS sebebiyle hayatını kaybediyor. Sahra altı Afrika’da AIDS sebebiyle yaşanan can kaybı yaklaşık 900 bin civarında. Hava kirliliği sebebiyle kara kıtada ölenlerin sayısıysa yaklaşık 700 bin.

Afrika’da ev içinde solunan kirli hava, ölüm oranlarının en büyük kısmını oluşturuyor. Afrika kıtasında insanların büyük bir kısmı evde odun ve kömür gibi karbonmonoksit gazı açığa çıkaran maddeler yakarak yemek pişiriyor ya da ısınıyor. Kıtada petrol, taş kömürü ve diğer fosillerin sanayi ve ulaşımda kullanım oranı oldukça yüksek. Bu da, Afrikalıların ev içi ve dışarısında sürekli olarak zehirli havaya maruz kaldığını gösteriyor.

EuroNews